摘要：نقش وسايل آموزشی در افزايش ميزان يادگيری و بهبود فرايند ياددهی – يادگيری بر کسی پوشيده نيست. وسايل آموزشی به کليه مواد و وسايل و ابزارهايی اطلاق می‌شود که شرايط را برای يادگيری فراگيران آسان‌تر و پايدارتر می‌کنند(1). امروزه همراه با پيشرفت فناوری و اطلاعات، وسايل آموزشی نيز دچار تحول و دستخوش تغييرات فراوانی شده است به گونه‌ای که امروزه طيف وسيعی از وسايل آموزشی الکترونيک و غير الکترونيکی در اختيار مدرسان قرار دارد و آنها با توجه به تنوع و گوناگونی اين وسايل، بسته به شيوه آموزشی خود، نوعی خاص از اين وسايل را جهت بهبود فرآيند ياددهی – يادگيری به کار می‌برند(2) «کيف نجات» وسيله‌ای آموزشی است که توسط پژوهشگر طراحی شده و به منظور آموزش و آشنايی گروه‌های هدف، با مواد مخدر و مشروبات الکلی مورد استفاده قرار می‌گيرد. کلمه «نجات» از اولين حرف واژه نام خانوادگی پژوهشگر « نجفي» و کلمه‌های «آموزش» و «تجربه» تشکيل شده است. استفاده از اين وسيله آموزشی از سال 1378 تا کنون در تعداد زيادی از دانشگاه‌های علوم پزشکی به منظور آموزش روانپزشکان، روانشناسان، دانشجويان پزشکی و غير پزشکی، روانشناسان، آموزگاران، دانش آموزان و والدين آنها و جهت آشنايی و آگاهی با مواد مخدر و مشروبات الکلی و همچنين جهت افزايش اعتماد به نفس و دانش مرتبط با مهارتهای مقابله با سوء مصرف اين مواد، مورد استفاده قرار می‌گيرد. اين کيف حاوی مواد مختلف و متنوعی شامل انواع مشروبات الکلی، مواد مخدر و مواد روانگردان (از قبيل کوکائين، هرويين، حشيش، گراس، ترياک و قرص‌های ترياک، شيشه، کراک) نمونه‌های مشابه‌سازی شده هر کدام از اين مواد که در کارگاه‌های آموزشی بسته به زمان ارائه، جهت تکميل موارد آموزشی و افزايش توانمندی‌های شرکت کنندگان در جهت تشخيص مواد اصلی از موارد مشابه مورد استفاده قرار می‌گيرد. علاوه بر اين، کيف حاوی کتاب‌ها و جزواتی در ارتباط با مواد مخدر نيز هست که در طول جلسه آموزشی به فراگيران معرفی می‌شود. از ديگر محتويات اين کيف می‌توان به انواع و اقسام داروهايی که جهت ترک اعتياد به مواد مخدر و روانگردان به کار می‌روند مانند آمپول بوپرونورفين و قرص‌های تيوريدازين، شربت پرومتازين و کپسول‌های نالتروکسان و فلوگزتين اشاره کرد. پژوهشگر در هر جلسه آموزشی در حين معرفی موارد مختلف از مواد مخدر و روانگردان و مشروبات الکلی و توضيح شفاهی در مورد اين مواد، نمونه‌هايی از آنها را به فراگيران نشان می‌دهد. جهت ايجاد تنوع و دلپذيرتر شدن محيط آموزشی و افزايش ميزان يادگيری در طول جلسه آموزشی از وسايل جانبی ديگری که اغلب از وسايل سرگرم‌کننده هستند- مانند عروسک‌های خاص نيز استفاده می‌شود. از نکات قابل توجه در معرفی اين کيف می‌توان به تنوع محتويات آن اعم از انواع مواد مخدر و روانگردان، مشروبات الکلی،کتاب‌ها و‌اسلايدهای آموزشی اشاره کرد. لازم به ذکر است که با توجه به تنوع و تفاوت گروه‌های هدف، شيوه آموزش و استفاده از اين وسيله، بر حسب اهداف آموزشی متناسب با اين گروه‌ها، متفاوت می‌باشد. علی‌رغم تنوع گروه‌های هدف شرکت‌کننده در کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، ارزشيابی‌های انجام شده حاکی از رضايت‌مندی فراگيران از اثر بخشی و جذابيت محتويات اين کيف می‌باشد. مقرون به صرفه بودن اين وسيله آموزشی و منحصر بفرد بودن و جذابيت آن و همچنين اثربخشی بالای آن اين وسيله آموزشی را به يک ابزار مناسب جهت تسهيل فرآيند ياددهی يادگيری تبديل کرده است. از مشکلات عمده در مراحل آماده‌سازی اين وسيله کمک آموزشی، می‌توان به تهيه انواع مواد روانگردان، مخدر و مشروبات الکلی اشاره کرد. با توجه به عدم دسترسی به اين محصولات و غير قانونی بودن خريد و فروش آنها، مجوزهای قانونی نياز بود که تهيه و تنظيم اين مجوزها پژوهشگر را با مشکلات عديده‌ای روبرو می‌ساخت که پيگيری و همکاری گروه‌های قضايی و انتظامی را طلب می‌کرد. و خوشبختانه با توجه به همکاری‌های مسؤولين مشکلات ذی ربط حل گرديد. با توجه به رضايت گروه هدف از افزايش آگاهی نسبت به مواد مخدر و روانگردان و مشروبات الکلی و همچنين با توجه به جذابيت و قابل استفاده بودن اين وسيله و وجود توانمنديهای خاص و جذابيت‌های قابل توجه آن و با توجه به اين موضوع که استفاده از اين وسيله می تواند به به عنوان ابزاری، در مبارزه مستقيم و غير مستقيم با مواد مخدر و اعتياد بکار شود، لذا کاربرد آن برای ساير گروه‌های آموزشی و حتی استفاده از آن به عنوان الگويی برای تدريس در ساير دروس و رشته‌ها پيشنهاد می‌شود. از آنجايی که در تهيه اين ابزار آموزشی سعی برآن بوده است که قابل تعميم و تکثير بوده و نيازهای مربيان و فراگيران مختلف را برآورده کند لذا کيف‌های مشابه جهت آموزش موارد اورژانس و حوادث غير مترقبه نظير سيل و زلزله و حمله‌های شيمايی نيزيشنهاد می‌گردد. منابع 1. Shamsaei E. [Teaching nad educational equipment].1st.Zanjan: Zanjan University;2003[Persian]. 2. Khaghanizade M., Shokrollahi F. [Using educational media and coeducational instruments in teaching.] Educational Strategies 2009;2(3): 127-130.[Persian]
