摘要：هدف اوليه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، آموزش فراگيران است و فعاليت آموزشی از ضروری‌ترين جنبه‌های مورد انتظار در محيط‌های دانشگاهی می‌باشد(1). با اين وجود، برخی بر اين باورند که فعاليت‌های آموزشی نمی‌توانند برای ارتقای آکادميک اعضای هيأت‌علمی به کار روند و به عبارت ديگر، اگر چه اين دسته از فعاليت‌ها برای حضور در محيط آکادميک ضروری هستند، ولی برای ارتقای مرتبه، کافی نخواهند بود(2و3). اين امر سبب شده تا در طول زمان دستيابی به ا آموزش فراگيران به عنوان هدف اصلی دانشگاه‌ها دستخوش تغييراتی شده و از مسير اصلی خود منحرف شود. يکی از علل اين مشکل توجه نامتناسب به امر پژوهش تلقی می‌شود به نحوی که انتظارات در زمينه انجام تحقيقات و انتشار نتايج روز به روز بيشتر شده و تصميم‌گيری در مورد ارتقای آکادميک منحصراً بر اساس تعداد مقالات منتشر شده، که معياری ملموس و قابل اندازه‌گيری است، صورت می‌پذيرد. از طرفی، به روشنی دلايل اين تغيير مشخص نمی‌باشد و معلوم نيست که آيا عواملی به جز عواملی انگيزشی در اين تغيير دخيل هستند يا نه؟ لذا مطالعه حاضر به منظور شناسايی عوامل مؤثر بر ميزان عملکرد فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی اساتيد دانشگاه‌ها صورت پذيرفت. در اين مطالعه مقطعی کليه اساتيد (46 نفر) دانشگاه علوم پزشکی گلستان که در طی سال 85-1383 طرح پژوهشی داشتند انتخاب شدند. در نهايت به پرسشنامه پس از 3 بار ارسال 40 نفر پاسخ دادند. ابزارهای گردآوری داده‌ها اين مطالعه شامل فرم پرسشنامه فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی اساتيد بود که در مطالعات گروه انتقال دانش دانشگاه علوم پزشکی تهران مورد استفاده قرار گرفته بود(4) تکرارپذيری پرسشنامه با همبستگی درون خوشه‌ای 69/0 تا 72/0 و پايايی در بعد يکنواختی درونی نيز با آلفای کرونياخ 63/0 تا 76/0 مورد تأييد قرار گرفته بود. حيطه‌های موردنظر در پرسشنامه شامل متغيرهای دموگرافيک و شغلی محققين و يک سؤال در مورد «درصد زمان اختصاص يافته به فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی از کل فعاليت‌هايشان در طی 2 سال گذشته» بود. جهت تجزيه و تحليل داده‌ها علاوه بر شاخص‌های توصيفی از آزمون آناليز واريانس يک طرفه و رگرسيون خطی چند متغيره به شيوه Enter استفاده شد. در رگرسيون خطی که درصد زمان اختصاص يافته به فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی از کل فعاليت‌ها به عنوان متغير وابسته و سن و جنس، داشتن پست اجرايی، سابقه اشتغال، تمام يا نيمه وقت بودن فرد، رتبه علمی و نوع رشته تخصصی به عنوان متغيرهای مستقل در نظر گرفته شد. تجزيه و تحليل در نرم‌افزارSPSS-11.5 صورت پذيرفت. از بين 40 مدرس مورد بررسی، 27 نفر (5/67 درصد) مرد بودند. ميانگين سنی مدرسان 07/42 سال (انحراف معيار 46/6 سال) بود. 7 نفر (5/17 درصد) از مدرسين غير هيأت‌علمی، 17 نفر (5/42 درصد) مربی، 10 نفر (25 درصد) استاديار و مابقی دانشيار بودند و 32 نفر (80 درصد) به صورت تمام وقت فعاليت می‌نمودند.در کل ميانگين سال‌های فعاليت در دانشگاه 23/10 سال با انحراف معيار 85/4 سال به دست آمد. در مورد زمان صرف شده جهت فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی، اساتيد گروه علوم پايه در مقايسه با علوم بالينی و علوم بهداشتی زمان بيشتری را به فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی اختصاص می‌دادند ولی اين اختلاف معنادار نبود. در مورد عوامل مؤثر بر ميزان فعاليت‌های آموزشی و پژوهشی اعضای هيأت‌علمی آناليز رگرسيون نشان داد که درصد زمان اختصاص داده شده به فعاليت‌های آموزشی با داشتن فعاليت اجرايی رابطه معکوس و معنادار (02/0P=) و درصد زمان اختصاص داده شده به فعاليت‌های پژوهشی با نوع خدمت (04/0P=) و مرتبه علمی فرد (01/0P=) ارتباط معنادار دارد. بدين معنی که در مدرسين تمام وقت و دانشيار (نسبت به استاديار) ميزان اين فعاليت‌ها بيشتر بوده است. در اين مطالعه مشخص گرديد که اساتيد علوم پايه نسبت به علوم بالينی و بهداشتی زمان بيشتری را صرف آموزش و پژوهش می‌کنند. در مطالعه‌ای توسط نجات و همکاران نشان داده شد که اساتيد علوم بالينی نسبت به اساتيد علوم پايه و سيستم های بهداشتی زمان بيشتری را صرف آموزش و پژوهشگران علوم پايه نسبت به دو گروه ديگر زمان بيشتری را صرف پژوهش می‌کنند و همچنين در اين مطالعه نداشتن مسؤوليت اجرايی به عنوان عامل مؤثر در زمان اختصاص يافته به آموزش همخوان با مطالعه نجات و همکاران بود(5). در مورد عوامل موثر بر ميزان فعاليت‌های پژوهشی اساتيد، يافته‌های مطالعه فعلی نشان داد که اساتيد تمام وقت نسبت به پاره وقت و دانشياران نسبت به استادياران زمان بيشتری را به فعاليت‌های پژوهشی اختصاص می‌دادند که اين نتايج در راستای مطالعه عبادی‌فر و همکاران بود(6). به طور کلی و به عنوان نتيجه‌گيری نتايج مطالعه نشان داد که عوامل انگيزشی نظير ارتقا مرتبه برای شرکت در فعاليت‌های پژوهشی سبب می‌شود تا اعضای هيأت‌علمی اهميت بيشتری برای انجام پژوه‌های تحقيقاتی قايل شوند و اين عامل در کنار داشتن مسؤوليت‌های اجرايی سبب کاهش زمان صرف شده برای فعاليت‌های آموزشی می‌شود.
