摘要：استفاده از منابع مختلف در بيان روش شناسی پژوهش، در بسياری موارد، باعث درک متفاوت خوانندگان از روش انجام پژوهش شده است. با اين حال، در مجلات مرتبط با آموزش به اين موضوع بهای چندانی داده نشده و اغلب ذکر نشده کدام نوع دسته‌بندی برای روش‌شناسی مقالات چاپ شده در مجله، منظور شده است. اگر چه اصل، بيان پژوهش انجام شده است اما رسيدن به يک فهم مشترک در ارتباط با دسته‌بندی نوع مطالعات پژوهشی می‌تواند برای خوانندگان مجله به ويژه دانشجويان که در ابتدای راه پژوهش‌های آموزشی قرار دارند، بسيار کمک‌کننده باشد. در مقالات مختلف، با عبارت‌هايی مثل مطالعه تحليلی، مطالعه توصيفی تحليلی، مطالعه پيمايشی، مطالعه مقطعی، مطالعه توصيفی مقطعی مواجه می‌شويم که هر کدام، از يک نوع دسته‌بندی متفاوت گرفته شده‌اند. در کتاب‌های مختلف پژوهش درآموزش، يکی از انواع متدهای پژوهشی، روش علی- مقايسه‌ای است(1تا6) که ساده‌ترين روش کمی برای کشف روابط علی- معلولی بين پديده‌ها و يکی از روش‌هايی است که متخصصان تعليم و تربيت برای مقايسه افرادی که واجد يک ويژگی هستند و افرادی که فاقد آن هستند، بسيار مورد استفاده قرار می‌دهند. با وجود استفاده بسيار از اين روش، مقالات بسيارکمی، به استفاده از اين متد پژوهش اشاره داشته‌اند و به دليل عدم وجود مداخله، آن را در قالب پژوهش‌های توصيفی جای داده‌اند. اين موضوع از آنجا اهميت بيش‌تری پيدا می‌کند که دسته‌بندی پژوهش‌های تربيتی با پژوهش‌هايی که در حوزه علوم سلامت انجام می‌شود متفاوت بوده و برای دانشجويان رشته‌های آموزش در زمينه‌های بهداشتی و پزشکی که با هر دوی اين پژوهش‌ها سروکار دارند، می‌تواند باعث سردرگمی‌شود؛ ضمن اين که گاه نويسندگان مقالات خودشان نيز نمی‌دانند نوع مطالعه را چگونه عنوان کنند و آن را در کدام قالب قرار دهند. يک مورد از اين برداشت‌های متفاوت، در نقد مقاله چاپ شده در مجله شماره 5 دوره سيزدهم مشاهده می‌شود(7) که در نقد روش‌شناسی يکی از مقالات(8)، توضيحاتی بيان شده که خود، نشانه متفاوت بودن ديدگاه‌های افراد در مورد انواع روش‌های پژوهشی است. در اين نقد، دسته‌بندی مربوط به پژوهش‌های علوم سلامت برای مقاله مذکور که يک پژوهش آموزشی بود، پيشنهاد شد، اما سوال اساسی اين است که آيا می‌توان دسته‌بندی مربوط به روش‌های پژوهش در علوم سلامت را در پژوهش‌های علوم تربيتی و آموزش استفاده نمود يا خير. با توجه به تقسيم‌بندی کتاب گال، بورگ و گال (نمودار 1)(9) و همان‌طور که نويسنده محترم مقاله، در پاسخ به نقد مقاله(7) ذکر کرده‌اند، مطالعه مقطعی نوعی از مطالعه توصيفی در نظر گرفته شده و در اين تقسيم‌بندی نامی‌از مطالعات تحليلی برده نشده است. آنچه مسلم است، اين موارد، تنوع و تعدد دسته‌بندی‌های مختلف را نشان می‌دهد و لزوماً نشانه درست يا غلط بودن هيچ کدام نيست؛ اما در نهايت سردرگمی‌ايجاد شده، برای خوانندگان مقاله خوشايند نيست. نمودار1: دسته‌بندی خلاصه از انواع پژوهش برگرفته از کتاب روش های تحقيق گال، بورگ و گال لازم به ذکر است که در قسمت راهنمای نويسندگان مجله ايرانی آموزش در علوم پزشکی، توضيحات کاملی در مورد نگارش انواع مقالات داده شده است و در مورد نحوه نگارش قسمت روش‌ها، در پژوهش‌های تجربی، پيش تجربی و شبه تجربی و همچنين پژوهش‌های توصيفی طولی و توصيفی مقطعی مطالبی آورده شده است، اما در مورد اين که مثلا طرح پيش‌تجربی چيست يا منظور از طرح توصيفی مقطعی، دقيقاً چيست، توضيحی آورده نشده است. با توجه به موارد ياد شده، پيشنهاد می‌شود هيأت محترم تحريريه مجله ايرانی آموزش در علوم پزشکی، چارچوبی مشخص بر اساس منابع معتبر آموزشی برای دسته‌بندی انواع طرح‌های پژوهش در نظر بگيرند و آن را به اطلاع کارشناسان مقالات، نويسندگان و خوانندگان مجله برسانند. نتيجه اين اقدام، کمک به ايجاد درک يکسان تمامی‌اين افراد از روش‌شناسی پژوهش و دقت بيش‌تر نويسندگان مقالات برای مشخص نمودن روش‌شناسی پژوهش و آزمون‌های آماری به کار گرفته شده، خواهد بود.
