摘要：مقاله‌ای با عنوان تأثير برنامه آموزشی-توجيهی بر خودپنداره حرفه‌ای دانشجويان مقطع کارشناسی پرستاری در مجله ايرانی آموزش در علوم پزشکی، جلد 14 و شماره 6 منتشر شده است. اين مطالعه به صورت تجربی بر روی 50 دانشجوی کارشناسی پرستاری دانشکده پرستاری و مامايی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در نيمسال اول سال تحصيلی 91-90 صورت گرفته است(1). با توجه به سياست‌های مجله مبنی بر انتشار نقد مقاله برای بهبود کيفيت مقالات منتشر شده و مشخص بودن تأثيرگذاری اين مقالات و عملی شدن ترجمان دانش(2) و با توجه به اهميت روز افزون نياز به مقالات مداخله‌ای برای تصميم‌گيری‌های بهداشتی(3) ذکر چند نکته در مورد مقاله فوق برای اطمينان بيش‌تر به مقاله قابل ذکر است. در وهله اول به عنوان يک خواننده بابت چنين کار مفيد و کاربردی به نويسنده‌های مقاله تبريک گفته واميدوارم من بعد نيز شاهد انتشار مقالاتی از اين قبل که برای سيستم آموزش پزشکی و پرستاری بسيار مفيد و سازنده است، باشيم، ضمن اين که مقاله به گونه‌ی مناسبی نگارش شده است، ولی برای تأييد و تکميل اين مقاله سازنده و کاربردی موارد زير قابل بحث است: 1- در مطالعه حاضر ذکر شده است از روش نمونه‌گيری تصادفی بر پايه‌ی زوج و فرد بودن شماره دانشجويی برای تخصيص افراد به دو گروه استفاده گرديد، با توجه به اين که در هر گروه 25 نفر وجود داشته است، روش تصادفی و تخصيص گروه‌ها به خوبی روشن نيست، چرا که در اين گونه روش تصادفی تعادل افراد در دو گروه در همه موارد ممکن است رخ ندهد، به اين صورت که اگر به صورت تصادفی تعدادی عدد(شماره دانشجويی) را انتخاب کنيم، ممکن است شماره همه به تصادفی فرد شود و در يک گروه(برای مثال مداخله) قرار بگيرند، بعد با تکميل شدن اين گروه ممکن است گروه ديگر به تصادف، تکميل نشده باشد در اين صورت بالاجبار می‌بايست تعدادی را بدون تخصيص تصادفی در گروه ديگر جای داد. يعنی در حقيقت با اين روش نمی‌توان از برابر بودن تعداد افراد تخصيص داده شده به دو گروه مطمئن بود. 2- مورد قبلی شايد با رسم دياگرام روند کار بهتر روشن شود(4)، چرا که مشخص نشده است که چه تعداد دانشجو واجد شرايط بوده‌اند و برای مطالعه اعلام آمادگی کرده‌اند 50 نفر بوده اند و اين 50 نفر به دو گروه تقسيم شده‌اند، يا اين که تعداد بيش‌تری برای ورود به مطالعه داوطلب شده‌اند و از بين آن‌ها 50 نفر انتخاب شده‌اند و سپس به دو گروه تقسيم شده‌اند(4). 3. استفاده از فرمول برای محاسبه حجم نمونه: محققين در حالی حجم نمونه را بر اساس مطالعات مشابه محاسبه کرده‌اند که هيچ استنادی به مقالات مشابه نکرده‌اند و مشخص نيست که تفاوت ميانگين‌ها و انحراف معيار متغير اصلی در دو گروه بر چه اساس تعيين شده است، در صورتی که از مطالعه خاصی برای اين منظور استفاده شده است، برای اطمينان نياز است تا به مطالعات استناد شده و تفاوت‌ها ميانگين‌ها و واريانس متغير در دو گروه در فرمول محاسبه حجم نمونه، بر پايه شواهد علمی باشد تا برای خواننده سوالی ايجاد نشود(4). 4. در مورد معيار‌های خروج ذکر شده است که عدم شرکت در جلسه توجيحی و يا عدم شرکت در دو جلسه به عنوان معيار خروج تلقی می‌شد، آيا همه افراد مورد مطالعه تا پايان مطالعه اين شرايط را رعايت کرده‌اند، چون در نتايج به اين نکته اشاره‌ای نشده است که آيا افرادی طی مطالعه خارج شدند يا خير؟ از طرفی مطالب آموزشی با توجه به وابستگی مطالب جلسات، اساس غيبت دو جلسه به عنوان معيار خروج چه چيز بوده است. 5. آلودگی داده‌ها: استفاده از افرادی که مطالعه‌ی پايلوت در اين مطالعه برای تأييد پايايی مطالعه، در مطالعه اصلی با اشکالاتی همراه است و باعث آلودگی داده‌ها می‌شود که در اين پژوهش اشاره‌ای نشده است، که آيا افراد مطالعه پايلوت از مطالعه خارج شدند و اين آيتم به عنوان يک معيار خروج در نظر گرفته شد يا نه(5). 6. بررسی عدم تفاوت دو گروه از نظر متغير‌های زمينه‌ای و اصلی(4): در جدول 3 مشخص می‌شود دو گروه از نظر متغير‌های زمينه‌ای و دموگرافيک متفاوت هستند، که اين می‌تواند بر نتايج مطالعه تأثيرگذار باشد. برای مثال در گروه تجربی درصد کم‌تری از افراد مجرد هستند، و با توجه به درگيری کم‌تر اين افراد و تمرکز بيش‌تر در درس و مسائل آموزشی می‌تواند در نتايج هر چند اندک تأثير گذار باشد(4). با توجه به نقش سازنده نقد در بهبود کيفيت مقالات و پويايی دانش و ارتباط بين پژوهشگران، انتظار می‌رود با رعايت نکاتی هر چند جزيی شاهد ارتقای سطح کيفی مقالات در سطح کشور عزيزمان باشيم و بدين طريق شواهدی مطمئنی برای تصميم‌گيری فراهم خواهد شد(6)، که در راستای اهداف توسعه کشور در جهت توليدات علمی نيز است(7).
