هدف: هدف اين بررسی، تهيه آزمون تصويری بررسی ولع ‌مصرف در معتادان مواد افيونی با به‌کارگيری شاخص‌های تصويری ايجاد‌کننده ولع مصرف بود. روش: 175معتاد به مواد افيونی در پنج گروه (تزريق هرويين، کشيدن هرويين، استنشاق هرويين، کشيدن و خوردن ترياک و کشيدن کراک)، که طی 11 ماه در سال‌های 1385 و 1386 به مرکز ملی مطالعات اعتياد ايران مراجعه کرده بودند، در اين بررسی شرکت کردند. تهيه آزمون در مراحل زير انجام شد: استخراج نشانه‌های تصويری ايجاد‌کننده ولع در جلسات تبادل افکار متخصصان و معتادان، دسته‌بندی و تهيه تصاوير تأثيرگذار از ليست نشانه‌ها، رتبه‌بندی شدت ولع ايجاد شده با تصاوير توسط معتادان، دسته‌بندی و چينش نهايی، تهيه آزمون تصويری ارزيابی ولع مصرف کامپيوتری در گروه‌های مختلف معتادان مواد افيونی در پنج گروه، تعيين امتياز ولع مصرف در معتادان مواد افيونی و بررسی ميزان اعتمادپذيری آزمون‌ها در ايجاد ولع مصرف. همه آزمودنی‌ها به پرسش‌نامه ويژگی‌های جمعيت‌شناختی، چک‌ليست علايم محروميت و مسموميت مواد، پرسش‌نامه افسردگی بک، آزمون ريون  و شاخص شدت اعتياد پاسخ دادند. داده‌ها به‌کمک روش‌های آمار توصيفی و ضريب همبستگی پيرسون تحليل شدند. يافته‌ها: ميانگين نمرات ولع مصرف القاشده به‌وسيله آزمون‌ها در گروه آزمودنی‌های مصرف‌کننده کشيدنی کراک و مصرف‌کننده تزريقی هرويين به ميزان معنی‌داری بالاتر از ولع مصرف در دو گروه مصرف‌کنندگان ترياک بود (21/12=F، 001/0p<). آزمون تعقيبی توکی تفاوت ميانگين نمرات ولع مصرف را در مصرف‌کنندگان هرويين با ترياک (89/27=I-J ، 001/0p<) و در مصرف‌کنندگان کراک و ترياک (89/27=I-J ، 001/0p<) معنی‌دار نشان داد.  بررسی ميزان پايايی نتايج به‌دست آمده در آزمون‌های ولع مصرف به‌وسيله دو روش آلفای کرونباخ و دونيمه‌سازی، نشانگر پايايی خوب آزمون در بيشتر آزمون‌ها (به‌جز مواردی از آزمون‌های ترياک) بود. ميزان ولع مصرف با سن (26/0- =r ، 001/0p<) و طول دوره سوءمصرف مواد ارتباط منفی (23/0- =r ، 01/0p<) و با نمره ترکيبی مشکلات خانوادگی شدت اعتياد ارتباط معنی‌دار داشت ( 18/0=r ، 05/0p<). نتيجه‌گيری: با تهيه آزمون ارزيابی ولع مصرف در گروه‌های مختلف معتادان مواد افيونی، که از اعتبار و پايايی مناسبی برخوردار باشد، می‌توان به شناسايی بيشتر ويژگی‌های اين پديده به‌کمک روش‌هايی چون تصويربرداری عملکردی مغز و ارزيابی پيش از دوره‌های درمانی و پس از آن و تعيين ميزان موفقيت پروتکل‌های درمانی در کاهش ولع مصرف ياری رساند. هم‌چنين با اين روش می‌توان رابطه پديده ولع مصرف با ساير ويژگی‌های بيماری اعتياد را بررسی کرد.

Objectives: The aim of this study was to provide a visual task for the evaluation of craving in opiate abusers, by implementing visual cues inducing craving. Method: 175 opiate abusers who had presented to the National Center for Addiction Studies in Iran in eleven months of the years 1385 and 1386 participated in the study. The subjects were divided into five groups (heroin injecting, heroin sniffing, heroin smoking, crystalline heroin (locally known as crack) smoking, and opium ingestion/smoking). The test was developed in the following order: identifying visual cues which could induce craving in interactive meetings between professionals and opiate abusers, categorization and providing the effective pictures from the list of cues, rating the severity of craving induced through the pictures by addicts, final categorization and setting, providing the computerized visual cue-induced tasks in different groups, determining the scores of opiate induction and evaluating the reliability of the tasks in craving induction. All subjects completed demographic questionnaires, Addiction Severity Index (ASI), Beck Depression Inventory, Agonist Effect Symptoms Checklist, Opiate Withdrawal Symptoms Checklist, and Raven IQ Test. Data were analyzed using descriptive statistic methods and Pearson’s correlation coefficient. Results: The mean score of induced craving was significantly higher in crack smokers and heroin injectors in comparison with opium abuser groups (F=12.21, p<0.001). Tukey test showed significant difference between drug craving scores in heroin and opium abusers (I-J=27.89, p<0.001) and also between crack smokers and opium abusers (I-J=27.89, p<0.001). The evaluation of the reliability of results in craving induction tasks by Cronbach’s alpha and split-half reliability, showed a good reliability in most tasks (except for some cues in opium tasks). Craving was negatively correlated with age (r= -0.26, p<0.001), abusing duration (r= -0.23, p<0.001) and positively with family problems in ASI (r=0.18, p<0.05). Conclusion: Providing a task for the evaluation of craving induction in different groups of opiate abusers, with an appropriate validity and reliability, can help to a better understanding about the dimensions of drug craving through neuroimaging studies, pre-and post-treatment evaluations, and assessing different treatment protocol effects on the craving control. Also, this method can be used to assess the relationship of craving to other features of addiction.