هدف: نوبت کاری که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر جنبه های مختلف زندگی انسان بجا گذارد در قالبها و يا نظامهای گوناگونی اجرا می شود که هر يک دارای ويژگی ها، مزايا و معايب خاص خود می باشند. اين مطالعه با هدف تعيين نوع برنامه های 12 ساعته رايج در شرکتهای پتروشيمی و مقايسه آنها از نظر شيوع مشکلات بهداشتی و همچنين پيشنهاد برنامه 12 ساعته مناسب جهت کاهش مشکلات بهداشتی انجام شده است.

  روش بررسی: اين مطالعه مقطعی در 8 شرکت پتروشيمی وابسته به شرکت ملی صنايع پتروشيمی با نظام نوبتی 12 ساعته در منطقه عسلويه انجام گرفت. در اين مطالعه 549 نوبت کار با ميانگين سنی (75/5) 83/29 سال شرکت نمودند. داده ها بوسيله پرسشنامه استاندارد شده حاوی 54 سئوال در زمينه مشخصات دموگرافيک، برنامه نوبت‌کاری و مشکلات بهداشتی شامل اختلالات گوارشی، قلبی- عروقی، اسکلتی- عضلانی، روحی- روانی، خواب و غيره گردآوری شدند.

  يافته ها: در بين 549 نوبت کار مطالعه شده، 6/39% در برنامه 4ش-7ر-3ش-7استراحت (4شب-7روز-3شب-7استراحت)، 1/29% در برنامه 7ش-7ر-7استراحت و 3/31% نيز در برنامه 7ر-7ش-7استراحت مشغول به کار بودند. مقايسه شيوع مشکلات بهداشتی اعم از اختلالات گوارشی، قلبی-عروقی و اسکلتی-عضلانی در کارکنان مورد مطالعه بر اساس نوع برنامه نوبتی نشان داد که شيوع اين اختلالات در بين نوبت کارانی که در برنامه 7ر-7ش-7استراحت شاغلند، به طور معنی داری بيش از نوبت کاران شاغل در دو برنامه ديگر است (05/0> p ). علاوه بر آن، يافته های مطالعه نشان داد که شيوع مشکلات بهداشتی در نوبت کاران برنامه 4ش-7ر-3ش-7استراحت بيش از شيوع در نوبت کاران برنامه 7ش-7ر-7استراحت می باشد، اما اين اختلاف از نظر آماری معنی دار بدست نيامد.

  نتيجه گيری: اگر چه شيوع مشکلات بهداشتی در هر سه برنامه نوبت کاری بالا بود، اما شانس ابتلا به هر يک از اختلالات در برنامه نوبتی 7ر-7ش-7استراحت بالاتر از دو برنامه ديگر برآورد شد و لذا پيشنهاد می شود برنامه نوبت کاری 7ر-7ش-7 تغيير يافته و برنامه ديگری جايگزين آن گردد. با توجه به نتايج بدست آمده و مطالعات متعدد، برنامه های 12 ساعته ثابت (14ر-7اس و 14ش-7اس) جايگزين مناسبی برای اين منظور خواهد بود.

Background and aims

 Shiftwork that affects diverse aspects of human life is arranged in various schedules, each has its own advantages and disadvantages. This study was carried out with the objectives of determination of common 12-hour shift schedules in petrochemical plants, comparison of shift work health-related problems among employees working in different shift schedules and recommendation of appropriate shift schedule for decrement of related health problems.

methods

This cross-sectional study was conducted at 8 petrochemical plants in Asalooyeh region related to National Petrochemical Industries in which 12-hour shift schedules were applied. Study population consisted of 549 shift workers with age mean of 29.83±5.75 years. Data on personal details, shift schedule and adverse health effects of shiftwork (i.e. gastrointestinal, cardiovascular, musculoskeletal, psychological, sleep etc. disorders) were collected by anonymous questionnaire.

  Results

 Among 549 studied shift employees, 39.6% worked in 4N-7D-3N-7Res (4night-7day-3night-7rest), 29.1% in 7N-7D-7Res and 31.3% in 7D-7N-7Res schedules. Statistical comparison showed that the prevalence of h ealth problems such as gastrointestinal, cardiovascular and musculoskeletal disorders among 7D-7N-7Res schedule shiftworkers were significantly higher than that of other schedules (p<0.05). Furthermore, the results revealed that the prevalence rates of health problems among 4N-7D-3N-7Res schedule shift workers were higher than 7N-7D-7Res schedule workers, but the differences were not significant (p>0.05).

  Conclusion

 Prevalence of gastrointestinal, cardiovascular and musculoskeletal disorders in all schedules were high, but odds ratios of all problems among 7D-7N-7Res schedule shiftworkers were significantly more than those of the shiftworkers of the other schedules. This schedule should, therefore, be changed to decrease related-health problems. Fixed 14D/14N schedule may be an appropriate substitution.