زمينه و هدف: ماهيت کار در اتاق‌های کنترل به گونه ای است که جزء کارهای پيچيده و با بار شناختی بالا تلقی شده و پيشگيری از وقوع خطاهای انسانی در اين مشاغل ضروری به نظر می رسد. تحليل شناختی وظايف اولين و مهمترين اقدام در جهت طراحی برنامه های پيشگرانه بوده و اين مطالعه با هدف تعيين نيازهای شناختی وظايف، کمی سازی آنها و مقايسه سطوح نيازمندی های شناختی در گروه های شغلی در اتاق های کنترل يک صنعت پتروشيمی انجام گرديد.

روش بررسی: در اين مطالعه توصيفی- تحليلی از دو روش آناليز شناختی CTA و FJAS استفاده شد. جامعه مورد مطالعه تمامی اتاق های کنترل مجتمع پتروشيمی تبريز و جمعيت هدف اپراتورهای اتاق های کنترل مذکور بودند. برای پياده سازی روش CTA، از اطلاعات گروهی از اپراتورهای مجرب اتاق کنترل – در تمامی اتاق های کنترل- که تمايل به مصاحبه داشتند، استفاده گرديد. در روش FJAS، 20 نفر از افراد متخصص و باتجربه (SMEs) از سه گروه شغلی سرپرست، اپراتور سايت و اپراتور اتاق کنترل به صورت داوطلبانه انتخاب شدند. تجزيه و تحليل داده ها به وسيله نرم‌افزارSPSS نسخه 5/11 و با استفاده از آزمون آماری تحليل واريانس يک طرفه و آزمون تعقيبی توکی انجام گرفت.

يافته ها: بر اساس نتايج مرحله HTA از روش CTA، مجموعا 9 زيروظيفه برای وظيفه سرپرستی، 8 زيروظيفه برای وظيفه اپراتوری ارشد بورد و 10 زيروظيفه برای وظيفه اپراتوری ارشد سايت حاصل شد. بر اساس نتايج CTA، 12 نيازمندی شناختی در وظائف تحت مطالعه مشخص گرديد. نتايج امتيازات حاصل از روش FJAS نشان داد که در کل، 70% نيازمندی های شناختی تعيين شده در روش CTA در وظايف مختلف، دارای درجه اهميت بالايی بوده ( امتياز بالای 4) و سطح توانايی شناختی نسبتا بالايی را لازم دارند. آزمون تعقيبی توکی تفاوت معنی داری بين سطح نياز شناختی سرپرست ها و اپراتورهای سايت نشان داد (05/0 >P ). 

نتيجه گيری: نتايج اين مطالعه نشان داد که وظايف اپراتورهای اتاق کنترل به ويژه اپراتوری بورد دارای نيازمنديهای شناختی متعددی بوده و سطح بالايی از توانايی شناختی را می طلبند. همچنين روش FJAS به دليل دارا بودن قابليت وزن دهی به نيازمندی های شناختی و نيز گستره وسيع عوامل مورد بررسی، می تواند به عنوان جايگزين روش CTA مورد استفاده قرار گيرد.

 Background and aims: Nature of the work in control rooms is such that it can be classified as sophisticated with high-cognitive load jobs and, therefore, the prevention of human error seems to be necessary. A nalysis of cognitive tasks is the first and important step for designing preventive programs. This study was conducted to identify, quantify and compare the cognitive requirements of different occupations in the control rooms of a petrochemical industry.

 Methods: In this cross-sectional and descriptive-analytical study, Cognitive Task Analysis (CTA) and Fleishman Job Analysis Survey (FJAS) methods were used. The samples were 20 expert control room operators from leaders, board operators and site operators with 40.9 ± 6.98 years of old and 17.05 ± 6.25 years of work experience, which voluntary participated in this study. The One-Way ANOVA and Tukey HSD tests were used for Statistical data analysis via SPSS version 17.

 Results: Based on the results of HTA –as the first CTA phase- 8 subtasks in leadership, board operator and site operator tasks were recognized. In addition, 12 cognitive requirements were defined for studied tasks via CTA. The FJAS scores indicated that 70% of recognized requirements in CTA are in moderate to high levels (the FJAS mean score higher than 4) which obligates a relatively high cognitive ability to operators. The Tukey HSD test results revealed no significant difference in cognitive requirements level of leadership and board operator tasks, as well as board operators and site operators. However, it was significantly different between leadership and site operator tasks (P value <0.05).

 Conclusion: This study indicated numerous and relatively, high level cognitive requirements of tasks in petrochemical control rooms, especially, among board operators. Moreover, due to the ability of scaling and analyzing various parameters, FJAS can be considered not only as a complementary but also as an alternative for CTA.