زمينه‎ و ‎هدف: خستگی در جمعيت‎های کاری شيوع بالايی داشته و همبستگی قوی با استرس‎های روانی محيط کار دارد. از پيامدهای خستگی شغلی افزايش خطای انسانی و کاهش عملکرد است. خستگی خوداظهاری و تغيير در ترشح هورمون‎ها از روش‎های بررسی خستگی است. هدف مطالعه بررسی خستگی حاد شغلی و سطح کورتيزول آزاد ادراری قالي‎بافان طی روزهای کاری و غيرکاری مي‎باشد.

 روش بررسی: اين مطالعه مقطعی در سال 1391 بر روی 12 قالي‎باف زن انجام شد. در هر يک از روزهای کاری و غيرکاری 3 نمونه‎ ادراری و 3 نرخ‎دهی به خستگی از شرکت‎کنندگان جمع‎آوری گرديد. سطح کورتيزول آزاد ادراری به روش الايزا و سطح خستگی حاد شغلی با شاخص خودگزارشی و معتبر VAS-fatigue تعيين شد. داده‎ها بااستفاده از نرم‎افزار STATA نسخه 11 تجزيه‎وتحليل شدند.

يافته‎ها: ميانگين سطح کورتيزول روز کاری (77/176) بالاتر از روز غيرکاری (80/133) بود. مهم‌ترين عامل، تفاوت سطح کورتيزول پس از بيداری صبحگاهی در روز کاری و غيرکاری بود (001/=p). تغييرات خستگی در روز کاری معنادار (p<0/001)، اما در روز غيرکاری بي‎معنا بود. در روز کاری، بين سطح کورتيزول و خستگی، همبستگی ضعيف عکس وجود داشت، اما در روز غيرکاری همبستگی مشاهده نشد.

 نتيجه‎گيری: اين مطالعه تفاوت چشم‌گيری بين ميزان ترشح کورتيزول صبحگاهی و سطح خستگی در روز کاری و غيرکاری گزارش نمود، که مي‎تواند نشان از تأثيرات اساسی استرس ناشی از بار کاری، بر کارگران باشد. خستگی حاد فاکتور قوی و تأثيرگذار بر سطح کورتيزول نبود و از تغييرات اين هورمون نمي‎توان به عنوان ابزار بررسی خستگی استفاده نمود.

Background and aims: Fatigue has a high prevalence in working population and associated with psychological stress in work environment, strongly. Occupational fatigue has negative effects on human errors and performance. Self report fatigue and hormonal change are fatigue assessment tools. This study aimed to evaluate acute fatigue and Urinary Free Cortisol level of carpet weavers in working and non-working day.

 Methods: This cross-sectional study conducted for 12 carpet weavers in 2013. Three Urine sample and 3 fatigue rating are collected in working and non-working days. Urinary free Cortisol measured by ELISA method and occupational fatigue level determined by valid and self-report scale (VAS-fatigue index). Data were analyzed by STATA 11 software.

 Results: Cortisol level in working day (176.77) was higher than Cortisol level in non-working day (133.80). Important cause of significant difference in Cortisol level between working day and non-working day (p=0.001) is awaking Cortisol level. Fatigue changes in working day were significant (p=0.001), but were insignificant in non-working day. Cortisol level and fatigue in working days have a weak reverse correlation, but in non-working days wasn’t observed significant correlation.

Conclusion: The study reported significant differences between morning Cortisol secretion and fatigue level in working and non-working days; that indicate work-related stress have substantial impacts on workers. Acute fatigue hasn’t strong and effective factor on Cortisol level and application of Cortisol change for fatigue assessments is not recommended.