摘要：Sivrihisar Great Mosque which was built in 1275, is one of the well preserved Seljuks Period wooden columned mosque in Anatolia. Mosque has repaired and partly renewed since Ottomans. During the restoration of the Sivrihisar Ulu Mosque in 2015, the soil/ sediment, stone/rock,brick/tile, mortar and plasters belonging to the mosque were examined in situ and studied in ascientific research project. Analyzes were carried out in the Materials Research and ConservationLaboratory (MAKLAB) of the Department of Cultural Properties Conservation and Restoration,Faculty of Fine Arts, Ankara Hacı bayram Veli University. This study aimed the characterizationsof the building materials (except mosque wooden materials) archaeometricaly. In the scope of archaeometric investigations, physical, chemical and petrographic analyzes were conducted on thesamples.Basic physical tests (unit volume weight, water absorption capacity, porosity and rockhardness tests) were applied to determine the strength of stone, brick and tile specimens. Stoneand brick samples had a high total salt content. Stone and brick samples were found to containhigh amounts of carbonate, low amounts of salts in phosphate, sulfate and chloride species. Petrographic analysis showed that the type of the structural rocks, limestones beside monzonite andreused marbles were used in the walls of buildings. Constructive stones have different properties depending their different locations with petrographic and physical features. The origin of thehigh soluble salt content of bricks and limestones were the soil reservoir where transferred to thesurface of the stones by capillary reaction. Aggregate/binder composition evaluated with the mortars and plasters were quite different. Of mortars and plasters were coarse and rounded aggregatecontent of the nearby river bed and rounded structure, reflecting the local rock formations.1275 yılında inşa edilmiş olan Sivrihisar Ulu Cami, Anadolu’da Selçuklu dönemi ahşapsütunlu cami tipinin en iyi korunmuş örneklerinden birini temsil etmektedir. Yapı, Osmanlı veCumhuriyet dönemlerindeki çeşitli onarım ve değişikliklerle bugüne ulaşabilmiştir. 2015 yılında,Sivrihisar Ulu Cami restorasyonu sürdürülürken camiye ait toprak/sediman, taş/kayaç, tuğla/kiremit, harç ve sıvalar yerinde incelenerek örneklenmiş, takiben bilimsel bir araştırma projesihalinde incelenmiştir. Analizler, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Güzel Sanatlar FakültesiKültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü Malzeme Araştırma ve Koruma Laboratuvarı’nda(MAKLAB) gerçekleştirilmiştir. Sivrihisar Ulu Cami yapı malzemelerinin (cami ahşap malzemelerihariç) arkeometrik yönden tanımlanması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Arkeometrikincelemeler kapsamında örneklere fiziksel, kimyasal ve petrografik analizler uygulanmıştır.Taş,tuğla ve kiremit örneklerin dayanımlarının belirlenmesi için temel fiziksel testler(birim hacim ağırlığı, su emme kapasitesi, gözeneklilik ve kayaç sertliği testleri) uygulanmıştır.Taş ve tuğla örnekler yüksek değerlerde toplam tuz içeriğe sahiptirler. Taş ve tuğla örneklerinyüksek miktarlarda karbonat, düşük miktarlarda fosfat, sülfat ve klorür türlerinde tuzlanmalariçerdiği belirlenmiştir. Petrografik analizler, yapıda yoğunlukla kireçtaşları ve yanında monzonitve devşirme mermer türü taşların/kayaçların kullanıldığını göstermiştir. Yapısal taşlar fiziksel,petrografik ve kayaç kökenlerine göre değişen dayanım özelliklerine sahiptirler. Tuğla vekireçtaşlarında bulunan yüksek orandaki tuzlanmanın kaynağını çevresel etkilerle toprakrezervuardan kapiler etki ile taşların bünyesine ve yüzeylerine taşınan çeşitli türde tuzlaroluşturmaktadır. Agrega/bağlayıcı kompozisyonu açısından değerlendirilen harç ve sıvalaroldukça farklı agrega/bağlayıcı içeriklere sahiptirler. Harç ve sıvaların agrega içeriğini yakın çevreakarsu yatağına ait iri ve yuvarlanmış yapıda, yerel kayaç formasyonunu yansıtan agregalardır.
关键词：Sivrihisar Great Mosque;Archaeometry;Restoration;Building Materials;XRF
