摘要：Kelâm ilminin diğer ilmi disiplinlere nazaran İslam düşünce geleneğinin seyrini etkileyen belirgin bir yapısı vardır. Muhtemelen bu normatif yapısı, kelâmın Müslüman toplumun sosyal muhayyilesini şekillendiren vakıanın değerlendirildiği temel ilmi alan olmasından kaynaklanmaktadır. Bu itibarla bu ilim, tamamen hayatın içinden çıkan ve bu çerçevede şekillenen bir karakteri yansıtmaktadır. Her ne kadar kelâmın, temel hedefi akideyi sistematik olarak savunmak olsa da mayalandığı ortam itibariyle sosyolojik ve en önemlisi de siyasal arka planın bu ilmin, kimliğinin oluşumunda ciddi bir etkisi vardır. Esasında bu çalışmanın amacı, bu arka plana ışık tutmak ve bağlamsal bir okuma temelinde tutarlı bir analiz sunmaktır. Bu bakımdan metodolojik olarak odaklanılması gereken nokta, Müslüman toplumun ilk üç nesli döneminde ortaya çıkan temel problemlerdir. Bunları da hilafet meselesi, mürtekib-i kebire ve kader meselesi etrafındaki tartışmalar şeklinde sıralamak mümkündür. Bir nevi siyasal hizipleşmenin de kökeni olan bu meselelerin çözümüne ilişkin önemli tezler ortaya atılmış ve daha sonra bu tezler İslam düşünce geleneğinin köklü ilim geleneklerinin teşekkülüne yol açmıştır.
