摘要：Celem artykułu jest przedstawienie i ocena efektów grawitacyjnych na przestrzenne zróżnicowanie wydajności pracy w 11 krajach bałkańskich w latach 2000–2013. Badania przeprowadzono w celu ukazania różnorodności krajów bałkańskich w odniesieniu do pozostałych państw Europy pod względem technicznego uzbrojenia pracy i przestrzennego zróżnicowania wydajności pracy. Państwa bałkańskie przedstawiono w ich specyfice polityczno-systemowej, ze szczególnym uwzględnieniem przyczyn odmiennego rozwoju państwowo-ekonomicznego tego regionu na tle powojennej Europy, jak reżimy autorytarne, konflikty zbrojne, przyzwolenie społeczne na korupcję, poziom kultury politycznej i gospodarczej społeczeństw. Badania w dziedzinie politologii przeprowadzono metodą porównawczą systemów politycznych i gospodarczych państw regionu w ich rozwoju od II wojny światowej do końca 2013 r. Badania ekonomiczne przeprowadzono metodą zróżnicowania efektów grawitacyjnych poprzez symulacje numeryczne stanów długookresowej równowagi wydajności pracy w krajach bałkańskich. Stworzony model posiada asymptotycznie stabilny punkt stacjonarny, co do którego przyjęto, że jest punktem długookresowej równowagi. W badaniach wykorzystano dane statystyczne odnośnie do zasobów kapitału rzeczowego ujętych w równaniu ich przyrostów w długim horyzoncie czasu. Wyliczono techniczne uzbrojenie pracy na bazie uzyskanych szacunków kapitału rzeczowego, przeprowadzono badania łącznych i jednostkowych efektów grawitacyjnych w regionie oraz zbadano najsilniej odczuwalne efekty grawitacyjne w regionie. Na podstawie badań stwierdzono, że najwyższym poziomem technicznego uzbrojenia pracy charakteryzują się Grecja, Słowenia, Chorwacja i Albania, najniższym Rumunia, Serbia, Bułgaria i Macedonia. Siła oddziaływania technicznego uzbrojenia pracy na wydajność pracy jest ponad trzykrotnie wyższa niż siła oddziaływania efektu grawitacyjnego w regionie. Najwyższą wydajnością pracy charakteryzują się Albania i Chorwacja, najniższą Rumunia i Turcja. Najgorsza sytuacja na rynku pracy i najwyższe bezrobocie jest w Macedonii oraz Bośni i Hercegowinie. Najniższe bezrobocie jest w Rumunii, Turcji i Słowenii. Najbogatszym krajem jest Słowenia, która jako jedyna osiągnęła PKB per capita wyższe niż średnia dla krajów UE. Na podstawie badań można stwierdzić, że wejście do UE krajów z nią stowarzyszonych wzmocni działanie efektów grawitacyjnych i doprowadzi do silniejszego procesu konwergencji, co może się przyczynić do większej stabilności politycznej i gospodarczej regionu.
