摘要：مقدمه: ارتقای آموزش بالین و تفکر انتقادی در عرصه نظام آموزش علوم پزشکی کشور همچنان به عنوان چالشی جدی و در خور توجه باقی مانده است. صاحب‌نظران آموزشی معتقدند که جایگزینی روش‌های تدریس اثربخش در آموزش بالینی نظیر نقشه‌کشی مفهومی بالینی با فرایند پرستاری می‌تواند یکی از راه‌کارهای عملیاتی در جهت توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی در دانشجویان پرستاری باشد. بنابراین این پژوهش با هدف مقایسه تأثیر نقشه‌کشی مفهومی بالینی و فرایند پرستاری در توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری انجام شده است. روش‌ها: این مطالعه یک مطالعه تجربی از نوع کار آزمایی بالینی است. نمونه‌ها شامل 41 دانشجوی پرستاری روزانه ترم 4 دانشکده پرستاری و مامایی اصفهان بودند که به طور تصادفی در دو گروه فرایند پرستاری و نقشه‌کشی مفهومی بالینی قرار گرفتند. از دانشجویان در هر دو گروه خواسته شد تا در طی کارآموزی هر هفته یک نقشه مفهومی یا یک فرایند پرستاری برای فرد مبتلا به بیماری تهیه کنند. همچنین دانشجویان در روز اول، آخر و یک ماه بعد از کارآموزی به عنوان مبنایی برای اندازه‌گیری مهارت‌های تفکر انتقادی به سؤالات آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا- فرم ب در مدت 45 دقیقه پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون آنالیز واریانس با داده‌های تکراری استفاده شد. نتایج: یافته‌ها حاکی از آن بود که دانشجویان شرکت‌کننده در گروه نقشه‌کشی مفهومی بالینی در هیچ یک از ابعاد 5 گانه مهارت‌های تفکر انتقادی شامل تحلیل، استنباط، تفکر استقرایی و قیاسی و ارزشیابی توسعه نداشته‌اند و تفاوت آماری معناداری بین امتیازات روز اول، آخر و یکماه بعد از کارآموزی وجود نداشت. در مقابل یافته‌ها نشان داد که مهارت تفکر انتقادی دانشجویان گروه فرایند پرستاری در ابعاد استنباط و استدلال استقرایی در طول مدت پژوهش افزایش یافته است و تفاوت معناداری بین میانگین کلی امتیاز مهارت‌های تفکر انتقادی در این گروه یک ماه پس از مطالعه وجود دارد. این در حالی است که میانگین کلی تفکر انتقادی در دو گروه بلافاصله و یک ماه پس از کارآموزی از نظر آماری معنادار نبوده است. نتیجه‌گیری: هرچند با توجه به زمان و تعداد محدود دانشجویان شرکت‌کننده در مطالعه، نتیجه‌گیری قطعی در خصوص اثربخشی فرایند پرستاری و نقشه‌کشی مفهومی بالینی امکان پذیر نیست، اما شواهد موجود حاکی از آن است که فرایند پرستاری در مقایسه با نقشه‌کشی مفهومی بالینی در توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری مؤثر تر بوده است. به نظر می‌رسد لزوم انجام تحقیقات بیشتر در مدت زمان طولانی تر می‌تواند به تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد کمک نماید.
其他摘要：Introduction: Development of critical thinking and clinical education has remained a serious and considerable challenge throughout the nursing educational system in Iran. Education experts believe that effective teaching methods such as concept mapping and nursing process are practical strategies for critical development. Thus, this study was carried out to compare the effectiveness of clinical concept mapping and nursing process in developing critical thinking skills among nursing students. Methods: This is a clinical trial. 41 nursing students who studied in 4th semester at Isfahan University of medical sciences were randomly divided in nursing process, and clinical concept mapping groups. They were asked to prepare a concept map or nursing process for their patient weekly. They were filled The California Critical Thinking Skills (form B) in the first and last day of their course as well as 1 month after study. Data analysis was done using t-test and ANOVA. Results: The results indicated that the students within the clinical concept-mapping group had not developed in any of the 5-fold critical thinking skills. There was no significant difference between their scores (in the first and last day of their course as well as 1 month after study). On the contrary, the results showed that the students’ critical thinking skill in the nursing process group had developed in inference and inductive thinking throughout the study. In 1 month after study, there was a significant difference between the mean score of this group’s critical thinking skills. In the two groups, in each point of study, the total mean of critical thinking scores were not statistically significant. Conclusion: Even though it is impossible to draw a definite conclusion due to sample size and time limitation, the present evidence indicated that nursing process could be more effective in critical thinking development. Further research with more time can be useful for evidence-based decision-making.
