期刊名称：Researches in Mystical Literature (Gawhar-i Guya)
印刷版ISSN：2008-3130
电子版ISSN：2476-3292
出版年度：2013
卷号：7
期号：1
页码：135-156
语种：Persian
摘要：تأثیر عمیق و همه جانبه شمس تبریزی بر وجود مولوی بر هیچ کس پوشیده نیست تا آنجا که تعدادی از مولوی پژوهانِ بنام، آثار مولوی را انعکاسی از اندیشه‌های شمس دانسته‌اند و مثنوی مولوی را شرحی از انعام شمس خوانده‌اند. انقلاب روحی پدید آمده در مولوی و تأثیر آموزه‌های شمس در تفکّرات او در زمینه‌های عرفانی، فلسفی، کلامی و... به اثبات رسیده است. با وجود این، در مواردی بسیار نادر، اختلافاتی میان آراء این پیر و مرید پرآوازه دیده می‌شود که تاکنون از دیدگاه محقّقان پوشیده مانده است. یکی از این موارد، اختلاف دیدگاه‌های آنها درباره شخصیت حلّاج است که از محوری‌ترین شخصیت‌های عرفان اسلامی به شمار می‌رود. در پژوهش حاضر، ابتدا دیدگاه‌های شمس تبریزی درباره حلّاج را که به صورت بسیار پراکنده در مقالات او وجود دارند، گردآوری و طبقه بندی کرده‌ایم. سپس، آنها را با آراء مولوی در آثار مختلف او مقایسه نموده، نشان داده‌ایم که اختلاف نظرهای اساسی میان آرای شمس و مولوی در مورد حلّاج، شخصیت و جایگاه او وجود دارد که در حوزه عرفان اسلامی بسیار قابل تأمل است. به عنوان نمونه شمس در سخنان خود اناالحق گویی حلّاج را مورد انتقاد قرار داده و معتقد است که حلّاج هنوز به مراتب عالی سلوک و اتصال به حق دست نیافته، عالم روح را بتمامی درک نکرده، در سکر ناتمام بوده و سخنانش بوی انانیت می‌دهد. این در حالی است که مولوی، مرید بلامنازع شمس، به دفاع از شخصیت حلّاج پرداخته و بر این باور است که او به مقام فنای فی الله و اتصال به حق رسیده است و انالحق او نه تنها ناشی از انانیت نبوده؛ بلکه تواضعی بزرگ در برابر حق محسوب می‌شود. علاوه بر این، مولوی در آثار مختلف خود، در صدد تأویل و توجیه اناالحق گویی حلّاج بوده و آن را رمزی از رموز الهی می‌داند، در حالی که شمس، آن را سخنی رسوا و بی تأویل نامیده است. در این مقاله بر آنیم تا علاوه بر بیان و بررسی این اختلاف دیدگاه‌ها، پاسخی مناسب برای این اختلاف نظر میان شمس و مولوی بیابیم.
其他摘要：The deep and all-encompassing influence of Shams Tabrizi on Molavi is so obvious that a number of famous Molavi researchers consider his works as a reflection of Shams ideas and mention Mathnavi as a commentary of Shams’ An’am. Molavi’s spiritual revolution and the impact of Shams’ teachings on his thoughts in mystical, philosophical and theological grounds have been proved. However, in some rare instances, a diversity of opinions is seen between these well-known Sage and Disciple which has not been discussed by researchers yet. One of such instances is their different views about Hallaj character who is one of the most pivotal characters in Islamic mysticism. In this research, first, the views of Shams Tabrizi about Hallaj, which exist here and there in his essays, are gathered and classified. Then, they are compared with Molana’s views in different works and it is shown that there is fundamental diversity of opinions between them about Hallaj, his character and position which deserve reflection in the field of Islamic mysticism. For example, Shams criticizes Hallaj’s saying Ana al-Haq (I am the Truth) and thinks that he did not reach high stages of Progression and connection to God, not understand the World of Spirit completely, was incomplete in Intoxication and his words connote egoism. Meanwhile, Molana, the obvious disciple of Shams, has defended Hallaj’s character and thinks that he has reached the stage of Fana fi Allah and connection to God, and his Ana al-Haq does not connote egoism but is a great humbleness before God. Moreover, in various works, Molana tries to interpret and justify Hallaj’s saying Ana al-Haq and considers it as a symbol of divine symbols, whereas Shams considers it as an explicit saying which has no interpretation. Besides stating and exploring such diversity of opinions, this article tries to find a proper answer for it.
关键词：شمس تبریزی; مولوی; حلّاج; مقالات شمس; آثار مولوی.
其他关键词：Shams Tabrizi; Molavi; Hallaj; Shams essays; Molavi’s works
