期刊名称：Researches in Mystical Literature (Gawhar-i Guya)
印刷版ISSN：2008-3130
电子版ISSN：2476-3292
出版年度：2012
卷号：6
期号：3
页码：149-182
语种：Persian
摘要：بحث پیرامون نگاه فلسفی-کلامی حافظ به مقولاتی چون تقدیر ازلی، جبر، اختیار و ارادۀ انسان، پردامنه و مناقشهبرانگیز است. منظور از جبر و تقدیر، تحقّق تخلّفناپذیر و از پیش تعیین شدۀ حوادث، افعال و آیندۀ انسانها بر اثر قوانین ضروری و گریزناپذیر علّت و معلول حاکم بر عالَم، یا مطابق ارادۀ پیشین و تغییرناپذیر خداوند است. از طرف دیگر، به نظر میرسد که دستکم بخشی از عواملِ تعیینکنندۀ افکار، احوال، و اعمال انسان، تحت سیطره و ارادۀ او قرار دارند. سازگارگرایان این دو ادعا را قابل جمع و ناسازگارگرایان غیر قابل جمع میدانند. هدف اصلی مقاله، پژوهش پیرامون چگونگی جمع اشعار تقدیرگرایانه حافظ با اشعار اختیار محور اوست. مقاله را با مروری به تاریخ اندیشههای تقدیرگرایی در ایران باستان و یونان باستان شروع و بَعد، چگونگی طرح آن را در مکتبهای کلامی یهودیت- مسیحیت، و اسلام بررسی میکنیم. سپس، اشعار جبرگرایانه، نوع جبرگرایی، دلایل و انگیزههای جبرگرایانه حافظ بحث می شود.
其他摘要：Discussion about Hafiz’s philosophical-theosophical view of notions such as Primordial Destiny, Determination and Human Will has been broad and controversial. Determination and destiny mean ineluctable and predetermined realization of accidents, human actions and future as the result of necessary cause and effect laws of universe or according to the a priori will of God. On the other hand, it seems that, at least, some factors determining thoughts and actions of human being are under the control of his own will. For conformists, the two claims can go together whereas for non-conformists this matter is impossible. The main aim of this article is to study fatalist poems of Hafiz besides his will-based poems. The article begins with a review of fatalist thoughts in ancient Iran and Greek and, then, such thoughts are studied in theosophical schools of Judeo-Christian and Islam. In the next stage, fatalist poems, type of fatalism and fatalist motivations of Hafiz are discussed. The results of this study show that Hafiz can be considered as a conformist fatalist.
