摘要：Górna część zlewni Buchtarmy znajduje się w obrębie najwyższych partii Wysokiego Ałtaju. Buchtarma, prawydopływ Irtyszu, charakteryzuje się reżimem glacjalnym kształtowanym głównie przez liczne lodowce masywu Biełuchy(4506 m n.p.m.). W ciągu ostatnich stu lat obserwuje się wyraźne ocieplenie tej części Azji Centralnej, co wpływa m.in. naszybkie tempo recesji lodowców. Celem prowadzonych badań jest przedstawienie współczesnej dynamiki wybranych procesówrzeźbotwórczych zachodzących w górnej części zlewni Buchtarmy. W trakcie prac terenowych wykonano kartowaniegeomorfologiczne oraz pobrano materiał w celu wykonania laboratoryjnych analiz sedymentologicznych i dendrochronologicznych.Do badań szczegółowych wyznaczono dwa obszary: dolinę Buchtarmy pomiędzy miejscowościami Berel a Dżambułoraz górny odcinek doliny Białej Bereli. Dna dolin oraz przyległe zbocza pokrywają poligenetyczne osady pylasto-piaszczyste.Ich występowanie związane jest z plejstoceńskimi zmianami klimatycznymi na obszarze Wschodniego Kazachstanu,które przejawiały się wzmożoną działalnością synchronicznie przebiegających procesów eolicznych i stokowych. Pylasta pokrywastanowi tutaj stropową część plejstoceńskiej sekwencji glacigenicznej. Poniżej powszechnie występują osady fluwioglacjalne.Są one w wielu miejscach porozcinane przez młode formy erozyjne, powstałe w rezultacie kolektywizacji rolnictwaw drugiej połowieXXw. Współczesne procesy morfogenetyczne w najwyższej części Ałtaju są generowane głównie przez intensywnetopnienie lodowców. Analiza dendrochronologiczna i geomorfologiczna form glacjalnych i fluwioglacjalnych wmasywie Biełuchy potwierdza bardzo szybką deglacjację tego obszaru w ciągu ostatnich stu lat. Świadczą o tym świeże morenyczołowe oraz liczne, włożone terasy fluwioglacjalne. Materiał mineralny transportowany przez rzeki glacjalne w postacizawiesiny jest akumulowany w górnych odcinkach dolin, a następnie może podlegać deflacji i depozycji eolicznej. Rezultatyrekonesansowych badań w Ałtaju Wysokim wskazują na duże zróżnicowanie procesów rzeźbotwórczych i form. Wynikająone z krótkiego czasu reakcji na zmiany wysokogórskich geosystemów Azji Centralnej na współczesne zmiany klimatyczne,potęgowane lokalnie ingerencją człowieka.
其他摘要：The upper part of the Bukhtarma River basin is located in the High Altai Mountains. The river, right tributaryofthe Irtysh River, has glacial regime shaped mainly by the glaciers of the Belukha massif (4506 m a.s.l.). Scientific researchshow that the glaciers in the Altai Mountains are melting rapidly. This process is connected with significant climate warming,which is observed over this part of the Central Asia.The aim of the research is to present contemporary dynamics of selectedgeomorphic processes in the upper part of the Bukhtarma catchment. Two research areas were selected for detailed study:1) the Bukhtarma River valley between Dzambul and Berel villages, and 2) the upper part of the White Berel River catchment.Geomorphological mapping and mineral and plant samples collection were carried out during field research. Laboratoryworks included sedimentological and dendrochronological analysis. Common occurrence of silty covers on these areasis connected with Pleistocene climate changes. These features are related to Aeolian and fluvial activity in high mountain environment.In the vicinity of villages the young gully forms are also observed. The present development of erosion processesis linked to collectivization during the Soviet Union time. The dendrochronologicaland geomorphological analysis of glacial and fluvioglacial land forms confirmed rapid glaciers retreat in the Belukha massif. Mineral sediment transported in suspension in the glacial rivers is deposited in the upper parts of the valleys. This fluvial silty material can be winnowed, transported and redeposited in the lower parts of the main Altai Mountains valleys.
