زمینه و هدف : تعیین مقدار ملاتونین به علت غلظت پایین آن و بعلاوه وجود سایر ترکیبات مشابه در مایعات بدن ، یک چالش جدی برای آنالیست ها بوده است. آماده سازی نمونه قبل از انجام آنالیز دستگاهی برای تعیین مقدار ملاتونین در نمونه های مختلف یک امر اجتناب ناپذیر می باشد. این مطالعه به دنبال روشی جدید با صحت و دقت بالا بود که بتواند با استفاده از تجهیزات موجود در آزمایشگاه های معمولی برای تعیین سطوح جزیی ملاتونین در بزاق بعنوان شاخص ریتم سیرکادین در انسان مورد استفاده قرار گیرد. به همین منظور به بهینه سازی روش میکرو استخراج مایع-مایع پخشی(Disspersive Liquid-Liquid Microextraction) که تاکنون برای ملاتونین بزاقی استفاده نشده بود پرداخته شد.

روش بررسی : مطالعه حاضر یک مطالعه کاربردی می باشد. مرحله بهینه سازی شامل بررسی هشت عامل موثر بر روش DLLME بود. از این میان هفت مورد آنها در چهار سطح و صرفا pH در پنج سطح مورد بررسی قرار گرفت و مقادیر بهینه تعیین شدند. همچنین اعتبار سنجی روش بهینه سازی شده بصورت روز به روز به مدت شش روز متوالی و شش بار در یک روز با محاسبه ضریب تغییرات برای سه غلظت 50، 100و 250 پیکوگرم بر میلی لیتر انجام گردید.

یافته ها: مقادیر بهینه برای هرکدام از عوامل مورد بررسی بدست آمد. صحت و دقت روش بهینه سازی شده با محاسبه مقادیر ضریب تغییرات سه غلظت نام برده بررسی شد.تکرارپذیری روز به روز به ترتیب 29/6، 39/2 و 82/1 و برای تکرارپذیری در یک روز به ترتیب 49/4، 68/2 و 83/1 می باشد.

نتیجه گیری:  با توجه به مقادیر ضریب تغییرات بدست آمده، روش بهینه سازی شده از صحت و دقت مناسبی برخوردار بوده است. با وجود اینکه بهینه سازی عوامل موثر در استخراج باید به تناسب آنالیت مدنظر صورت گیرد، اما این متغییر ها را می توان برای ترکیبات شیمیایی مشابه با اندکی تغییرات استفاده کرد.

Background and aims: Due to low concentration of melatonin and also the existence of other compounds in body fluids, measuring the amount of melatonin is a serious challenge for the analysts. Before measurement of melatonin amounts using chromatographic method, sample preparation is unavoidable. The aim of current study is develop a new sample preparation method that not only have high accuracy and validity, but also can using by conventional equipment available in the laboratory to determine trace levels of salivary melatonin. For this purpose, the dispersive liquid-liquid microextraction (DLLME) method, that has not been used so far to preparation of salivary melatonin samples, were optimized.

Methods: Optimization procedure involved evaluation of eight factors affecting DLLME method. From these factors, seven were examined in four levels, and just pH was done in five levels. Accuracy and precision of the optimized method was evaluated at three concentrations of 50, 100, 250 pg.ml^-1 by achieving CV% for day-to-day and within-day reproducibility.

Results: Optimum values were determined. Accuracy and precision of the optimized method was investigated at three concentrations of 50, 100, and 250 pg.ml^-1 by achieving CV% of 6.29, 2.39, and 1.82 for the "day-to-day" and 4.49, 2.68, and 1.83 for "within-day" reproducibility.

Conclusion: Due to the results of this study for Coefficient of variations, the optimized method was provided with proper accuracy and precision. Although optimized extraction factors must be fit analyte, but these factors can be used for similar chemical compounds with a slight modification.