摘要：Amaç: Havai fişekler eğlence amacına yönelik bir piroteknik ürün çeşididir. Yapımında kullanılan malzemeler ve tasarımları nedeniyle bazı potansiyel riskler içermektedirler. Basit bir “silah” sistemi şeklinde kullanılabilirlikleri yanında, tasarımlarında kullanılan enerjik malzemeler de ev yapımı bombalarda kullanılabilir niteliktedir. Zaman zaman yangın, yaralanma ve ölüm olaylarına ilişkin haberlerle karşımıza çıkmaktadır. Çalışmamızda havai fişeklerin yaralama potansiyelini incelemek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Yerli üretim havai fişek bataryalarının fiziki incelemesi, hızlı kamera eşliğinde havai fişek bataryasının fonksiyonu ile ateşlenmesi, fişeklerin namludan çıkış anının görüntülemesi ve hız ölçümü, fişeklerin infilak anının görüntülemesi ve basınç ölçümü olmak üzere dört farklı çalışma yapılmıştır. Havai fişeklerin fiziki incelemelerinde; fişek bataryalarının, silindirik yapıda kartondan mamül namluların birleştirilmesinden oluşturulmuş bloklar halinde olduğu, bataryayı oluşturan her bir namlunun alt kısmından geçirilmiş bir fitilin yakılması ile namlular içindeki fişeklerin belirli aralıklarla ve sırayla ateşlendiği, patlayarak görsel efekti oluşturan fişeklerin, tasarlanan efekti oluşturacak şekilde toz ve katı formda bir dizi piroteknik bileşikler ile toprak, tahıl gibi ilave maddeler kullanılarak tasarlandıkları gözlenmiştir. Bulgular: Bataryanın ateşlenmesi sırasında yoğun bir duman ve namlu ağızlarından ortalama 40,02 cm (SD= 7,21) yükseklikte alev püskürmesi oluştuğu, ortalama 28 g (SD:3,8) ağırlığındaki havai fişeklerin 0.5 m mesafede ortalama 52,61 m/sn (SD:6,92) hıza ulaştıkları belirlenmiştir. Fişeklerin infilak anında ortalama 144,42 cm (SD: 144.42) çapında alev topu oluştuğu ve aynı zamanda efekt materyali saçılımı gözlemlenmiş, fişeklerin patlama basıncı ortalama 89,10 kPa (SD: 16,62) olarak ölçülmüştür. Sonuç: Yapılan tespitler ışığında havai fişeklerin, içerdikleri piroteknik bileşiklerden kaynaklanan, namludan çıkışta alev püskürmesi, fişeğin ulaştığı hız, alev topu oluşumu ve parça tesiriyle yaralama potansiyeline sahip oldukları değerlendirilmiştir.
其他摘要：Objective: Aerial shells -a sample of pyrotechnics- are produced for recreational purposes. Because of materials used in construction and design, they consist some potential risks. Besides, there is a risk of utilization of shells as a simple weapon system and utilization of energetic ingredients in home-made bombs. Occasionally some news have been seen about woundings and deaths related to aerial shells. With this perspective, our study aimed to research wounding potential of shells. Materials and methods: Four experiments were held including; physical examination of locally produced batteries, observation of battery functioning, expelling and detonation of shells, speed and blast pressure measurement utilizing a fastcam and pressure sensors. In physical examinations it is identified that, batteries are constructed in form of a cylindirical-cardboard-made barrels packed together, fired with short time intervals with a time fuse attached to barrels. Shells are configured with some powder/solid form of pyrotechnic mixtures added with little amount of earth and grains. Results: Upon expelling of shells, intensive white-color smoke observed and 40,2 cm lenght (SD=7,21) flame eruption measured. In 0.5 m distance from barrels, 28 g-weight-shells (SD: 3,8) speed calculated as 52,61 m/s (SD: 6,92). Approximately 144,42 cm (SD: 36,61) diameter flame ball and fragmentations were identified, 89,09 kPa (SD: 16,62) detonation pressure value calculated. Conclusion: Considering all findings, due to the pyrotechnic mixtures in their desings, their speed, flame eruption from barrels, fireball formation and fragmentation effects, it is evaluated that aerial shells have potential wounding risk.
