摘要：Bu araştırmanın amacı, altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında insan hakları ve demokrasi ile ilgili kavramlara yer verilme durumunun incelenmesidir. Bu araştırma kapsamında öncelikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer alan insan hakları ve demokrasi ile ilgili 22 kavram belirlenmiştir. Bu kavramlara, 2011-2012 eğitim-öğretim yılı ilköğretim ikinci kademesinde kullanılan ve üç yayınevine ait toplam altı (üç altıncı sınıf, üç yedinci sınıf) sosyal bilgiler ders kitabında ne oranda yer verildiği doküman analizi yöntemiyle betimsel analiz yapılarak incelenmiştir. Kitaplardan birer bölüm seçilmiş ve bu bölümlerde insan hakları ve demokrasi ile ilgili kavramların sayısı belirlenmiş ve yüzdesi hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda genel olarak altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında insan hakları ve demokrasi ile doğrudan ilgili bazı kavramlara en çok yer verildiği, ancak bunlarla ilgili bazı alt ve yan kavramlara yeterince ya da hiç yer verilmediği belirlenmiştir. Bu kavramlara yer verilmesinde ders kitapları arasında ve sınıflar arasında bir istikrar olmadığı da görülmektedir. Araştırma sonucunda altıncı ve yedinci sınıf ders kitaplarında ortak olarak en çok “hak” ve “demokrasi” kavramlarına yer verildiği, en az “barış”, “sosyal güvenlik” ve “bireysel başvuru hakkı” kavramlarına yer verildiği saptanmıştır. Çalışma sonunda, öğrencilere demokrasi ve insan haklarıyla ilgili kavramların öğretilmesi sürecinde hem nicel hem de nitel bakımlardan gerekli eğitsel önlemlerin alınması önerilmiştir.
其他摘要：The purpose of this study is to investigate the sixth and seventh grades social studies textbooks in terms of human rights and democracy concepts. 22 concepts representing human rights and democracy concepts which are used in European Convention on Human Rights and United Nations Universal Declaration of Human Rights were determined. Total of three textbooks which were used in social studies lessons of third and fourth grades during 2011-2012 education years were investigated by using document analysis method as descriptive analysis. One section from each textbook was selected to calculate the frequency and percentage of related concepts. In this context, it is generally determined that some concepts directly related to human rights and democracy are mostly used in the textbooks of sixth and seventh grades, but the subconcepts or indirectly related concepts are used little or nothing. Also, no consistency was found between the different textbooks of same or different grades. In the textbooks of sixth and seventh grades, the concepts of “right” and “democracy” have maximum rates and “peace”, “social security” and “right of i
关键词：Sosyal bilgiler dersi; ders kitabı; insan hakları; demokrasi; kavramlar
其他关键词：Social studies course; textbook; human rights; democracy; concepts
