摘要：Herhangi bir fikrin, bir düşüncenin ya da bir akımın önemi, evrenselliği, doğruluğu ya da yanlışlığı, o konuda ortaya konmuş olan diğer fikir, düşünce ve akımlarla yapılacak karşılaştırmalarla daha iyi anlaşılabilir. Bu nedenle; Tanrı, din ve insan hakkında daha doğru bir sonuca ulaşabilmek için Mevlâna’nın Tanrı, din ve insan tasavvuru ile bu konularda ortaya konmuş olan diğer fikir, görüş ve tasavvurları karşılaştırmalı olarak incelemek daha doğru olacaktır. Günümüzde Mevlâna, insanlık ve insan sevgisiyle ilgili söylemlerinden dolayı bazı çevrelerce hümanist olarak tanımlanmaktadır. Batı düşüncesinde hümanizm, insanı evrenin merkezine oturtmakta, onu her şeyin tek ölçüsü olarak kabul etmekte, maneviyattan ve değerlerden soyutlayarak ele aldığı insanı yücelterek bir anlamda ilahlaştırmaktadır. Oysa Mevlâna’nın insana dair görüşlerinin temelinde Tanrı bulunmaktadır. Tanrı merkezli bir inancın ve anlayışın savunucusu olan Mevlâna, yaratılmışların en şereflisi olarak kabul ettiği insanı Tanrı’nın yeryüzündeki bir yansıması olarak görmekte, Tanrı’dan kopuk bir insan tasavvurunu reddetmektedir. İnsanı her şeyin ölçüsü kabul eden Batıdaki tanrısız hümanist akımlar insanın üstünde bir gücü kabul etmezken, Tanrı merkezli bir inancın ve anlayışın savunucusu olan Mevlâna’nın insan sevgisi ve insanı yaratılmışların en üstünü olarak algılaması; hümanizmden değil, ilahi tecellilerin Tanrı’nın yeryüzündeki halifesi olan insanda toplanmış olmasındandır. Bu makalede, Mevlâna’nın ve hümanizmin Tanrı, din ve insan tasavvurları karşılaştırmalı olarak incelenerek Mevlâna’nın dinler-üstü hümanist bir mütefekkir mi, yoksa dini merkeze alan Müslüman bir mutasavvıf mı olduğu sorusuna cevap aranacaktır.
其他摘要：The importance, universality, accuracy or inaccuracy of any idea, thought or movement can be better understood through comparisons that are made via other ideas, thoughts and movements. Therefore, with a view to coming to a more precise conclusion about God, religion and human being, it’s better to examine Mevlâna’s concepts of God, religion and human being in comparison with the other ideas, thoughts and concepts that have been put forward in this regard. At the present time, Mevlâna is defined as humanist in certain milieu due to his discourse on humanity and philanthropy. Humanism in western thought puts the human being in the center of the universe, deems it as the only measure for everything, and -in a sense- divines the human being that is alienated from spirituality and values. However, Mevlâna’s views on human being are based on God. Mevlâna, a supporter of God based belief and understanding, sees the human being, who he deems as the most honorable creation, as a reflection of God on earth, and rejects the idea of a human being that is disconnected with God. This paper will analyze Mevlâna’s concepts of God, religion and human being in comparison with those used in humanism and it will question whether Mevlâna is a supra-religious and humanist thinker or a Muslim Sufi who puts the religion in the center.
