Abstract

This study aims to analyze the effect of foreign direct investment (FDI) on women's employment in Turkey on sectoral basis. The study covers the period between 2004 and 2012, the method is dynamic panel data analysis method. The results show that the effect of FDI on women employment is negative while the effect of GDP is positive. As a contribution to literature, present study takes into account the effect of FDI on women's employment rather than aggregate employment in a sectoral analysis.

Keywords: FDI, GDP, women's employment, panel data.

Oz

Bu calismada Turkiye'ye yonelik dogrudan yabanci yatirimlarin (DYY) kadin istihdami uzerindeki etkisinin farkli sektorler bazinda analiz edilmesi amaclanmaktadir. 2004-2012 donemi icin yillik verilerin kullanildigi calismada, yontem olarak dinamik panel veri analiz teknigi uygulanmistir. Analiz sonuclarina gore, DYY'lerin kadin istihdami uzerindeki etkisi negatif iken, Gayri Safi Yurtici Hasila (GSYIH)'nin etkisi pozitiftir. Soz konusu calismanin alan yazinina katkisi, Turkiye'deki DYY'lerin toplam istihdam duzeyinden ziyade kadin istihdam duzeyi uzerindeki etkisinin sektorel olarak incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler: dogrudan yabanci yatirimlar, GSYIH, kadin istihdami, panel veri.

Giris

Dogrudan yabanci yatirimlar (DYY), hisse senedi piyasalarina yonelik kisa vadeli yatirimlardan farkli olarak uzun vadeli yatirimlari kapsamakta ve ekonomik gelismenin, uretken buyumenin, odemeler dengesi aciklarini kapatmanin, Ar-Ge yatirimlarini artirmanin, yabanci teknoloji ve bilgi birikimi (know-how (1)) yoluyla pozitif dissallik ve istihdam yaratmanin en onemli ve gerekli kaynaklarindan biri olarak gorulmektedir.

Gelismekte olan ulkelerin bircogu teknoloji gucune (2) sahip olmadigindan, DYY bu ulkelere teknoloji transferi saglayarak gelismis ulkelerle aradaki teknoloji acigini kapatmada onemli bir isleve sahip olmaktadir (Glass Et Saggi, 1998:370; Kok & Ersoy, 2009:105). Genel kabul gormus goruslerden biri, gelismis ulkelerden DYY icin gelen cok uluslu sirketlerin (CUS) teknolojik ustunluge ve guclu yonetim kabiliyetine sahip oldugu ve bu teknolojiler ile isletme uygulamalarini yukselen piyasa ekonomilerinde faaliyet gosteren firmalara transfer ettikleridir. Bu firmalar arasi yayilmalar yurticindeki firmalara DYY'den fayda saglayan pozitif dissalliklar olarak tanimlanmakta ve bu firmalar arasinda verimlilik artislari ile sonuclanmaktadir (Zhang vd., 2010:969). Bu verimlilik artisinin bir neticesi olarak gelismekte olan ulkede uretim artisi hizlanmakta ve disa donuk buyume stratejisini uygulayan cogu gelismekte olan ulke acisindan bakildiginda, yatirimlarin buyume ve istihdam yaratma etkisinden oturu DYY duzeyini artirmak onemli bir arac olarak gorulmektedir. Nitekim yabanci yatirimlarin yalnizca yapisal degismelere ivme kazandiran teknoloji ve sermayeyi getirmesi degil; istihdami da surdurmesi beklenmektedir (Radosevic vd., 2003:54). Kisacasi ulkeye gelen yabanci yatirimlar, bir yandan yabanci etkisinin veya kontrolunun olusmasi ve yerli firmalarla rekabet anlamina gelmekte, diger yandan yeni teknoloji ve istihdam olanaklari saglamasi acisindan olumlu etkiler yaratabilmektedir (Blomstrom vd., 1997:1).

Bu etkinin yaratilmasinda CUS'larin oynadigi rol asikadir. Bu sirketlerin yatirimlar yolu ile istihdama yaptigi katma deger su sekilde izah edilebilir: 1994'te yayinlanan Dunya Yatirim Raporu, gelismekte olan bircok ulkede yabanci yatirimlarin ortaya cikardigi dogrudan istihdam sonucu, her yeni is basina dolayli olarak bir ya da iki yeni is kolu yaratildigini gostermistir. Yirmi sene sonra yayinlanan 2014 Yatirim Raporunda yer alan verilere gore de, gelismekte olan ve gelisen piyasa ekonomilerinde yabanci ortaklar tarafindan saglanan istihdam, 1990'da yaklasik 21625'ten 2013'te 71726'ya, yani ortalama 3,5 katina cikmistir (UNCTAD, 1994:164; UNCTAD, 2014: 30).

Turkiye'de ise yapilan dogrudan yabanci yatirimlarla istihdam arasindaki paralelligin, sektorel bazda cok fazla bir uyum sergilemedigi dikkati cekmektedir. 1990'larin sonu ve 2000'lerin baslan, %52'lik bir yuzdeyle imalat sektorunun en fazla DYY cektigi donemler olmustur (Sayek, 2007: 108). Ancak 2000'li yillarin basinda dunyadaki seyre uyumlu bir bicimde, en fazla DYY hizmetler sektorunde gerceklesmistir. Bununla birlikte, Sekil 1'de de acikca gorulecegi uzere, 2000'lerde buyuk bir artisla birlikte 2007'de finansal hizmetler alt sektorunde en yuksek olmak uzere imalat sanayi de en fazla DYY ceken sektorler olmustur. Diger tum sektorlerde de 2007'de onemli bir artis gorulmektedir. Ancak, kuresel kriz nedeniyle 2007-2009 arasinda bu sektorlere yonelik DYY'ler azalmis; imalat sanayi, insaat gibi sektorlerde 2010 itibariyle yeniden artis egilimine girilmis olsa da, diger sektorlerde eski trend tam anlamiyla yakalanamamistir.

Hizmetler Sektoru, DYY anlaminda bir hiz kazanmis olsa da bunun kadin istihdamina olan etkisi daha sinirli kalmistir. Dunya geneline bakildiginda, bircok ulkede son yillarda kadinin ucretli bir iste istihdami hizli bir sekilde artis gostermistir. Bu trendin artan uluslararasi ticaret disinda baska nedenleri olsa da, ulkelerin ticarete acilmasinin bunda katkisinin oldukca buyuk oldugu dusunulmektedir. Ozellikle de DYY'yi olanakli kilmasi baglaminda bakildiginda ticaret serbestisinin onemi daha iyi anlasilmaktadir. Bu durumun bilhassa gelismekte olan ulkelerde basta imalat sanayini destekleyici yani, kadin isgucune yonelimde de bir sebep teskil etmistir (Braunstein, 2006:14). DYY'lerin politika belirleniminde artan onemi, kadinlarin kuresel ekonomiye entegrasyonu uzerindeki etkisiyle paralellik gostermektedir. En azindan yan sanayilesmis ulkelerde DYY ile kadin istihdami arasinda bir baglanti soz konusudur (Braunstein, 2002: 1).

Fontana (2003) ticaret serbestisinin bir sonucu olarak gelismekte olan ulkelerde istihdam tarz ve kosullarinin degismesi, ucretlerdeki cinsiyet acigi ve hane ici kaynaklarin yeniden dagilimina yonelik bir degerlendirme yapmistir. Buna gore, ticaretin istihdam etkileri en cok emek yogun uretimde uzmanlasmis ulkelerdeki kadinlara fayda saglamistir. Nitekim bu durumla uyumlu olarak 2004-2013 doneminde Turkiye'de kadin istihdaminin en yuksek oldugu sektor tanm ve hayvancilik sektorudur. 2011 itibariyle tanmda kadin istihdami azalis egilimine girerken, imalat sanayi ile toptan ve perakende ticaret sektorlerinde de rakamlar nispeten yuksek ve artis egilimindedir. Yine de bu haliyle imalat sanayisi Turkiye'de halen kadin istihdaminin sinirli oldugu bir sektor olma ozelligini korumaktadir. Aynca Sekil 1'de gorulen finansal hizmetler sektorundeki DYY artis egilimi, kadin istihdaminda oldukca dusuktur. Calismanin bundan sonraki kisimlarinda sirasiyla, DYY'nin istihdam etkilerine yonelik teorik cerceveden ve ilgili uygulamali alan yazinindan bahsedilecektir. Ardindan ekonometrik bir analiz yapilarak, Turkiye'ye sektorler itibariyle 2004-2012 doneminde gelen DYY akimlarinin kadin istihdami uzerindeki etkisi analiz edilecektir.

Dogrudan Yabanci Yatinmlarin Istihdam Etkilerine Iliskin Teorik Cerceve

DYY'lerin yatinmi ceken ulkenin istihdami uzerindeki etkilerinin onemine ragmen, alan yazininda bu etkileri aciklayan teorik altyapi sinirli kalmaktadir. Diger yandan bu konu, CUS'lar araciligiyla uretimin yer degistirmesi nedeniyle, ucretin yuksek oldugu ulkelerden dusuk olanlara dogru istihdamin da yer degistirmesi durumuyla baglantili olarak artan bir oneme sahip olmaktadir (Hunya & Geishecker, 2005: 6). Alan yazininda genel olarak, DYY'nin yatinmi ceken ulke istihdami uzerinde dogrudan ve dolayli etkilerinin bulundugu gorulmektedir. Dogrudan etkiler, baslangicta ve sonradan olusan etkiler olarak ikiye aynlmaktadir. Baslangicta olusan istihdam etkileri cesitli faktorlere bagli olmaktadir. Bu faktorlerin ilki yatirim girisinin buyuklugu ve seklidir. Burada anlatilmak istenen, yatirimin sifirdan veya satin alma seklinde yapilmasidir. Yeni bir yatirim ekonominin uretim kapasitesine katki saglayarak istihdamda bir artis yaratabilmektedir. Ote yandan, var olan bir yatirimin satin alinmasinin veya ozellestirmenin, kapasitede derhal bir artis yaratip yaratmayacagi anlasma kosullarina bagli olmaktadir (Lall, 1995:522). Ernst (2005) de benzer sekilde istihdam etkilerinin, dogrudan yabanci yatirimin yeni bir yatirim seklinde olmasi halinde ortaya cikacagini vurgulamistir.

Baslangicta olusan istihdami aciklayan bir diger unsur secilen teknigin niteligi ile alakalidir. Secilen teknik, yatirimi ceken ulkedeki faktor fiyatlari, ilgili teknolojilerin niteligi ve esnekligi, rekabetci endustri ve piyasa yonelimini yansitmaktadir. CUS'larin uygun teknigi secme egiliminde olduklari kabul edilir; ancak herhangi bir yatirimin buyume ve istihdam etkileri baslangictaki teknik seciminden ziyade yatirimi alan ulkenin ithal edilen teknolojiyi yonetmesi, uyum saglamasi ve onu gelistirmesine bagli olmaktadir. Yatirimda lokasyon secimi de dogrudan yabanci yatirimlar ve istihdam iliskisini etkilemektedir. Ornegin yogun bir sanayi bolgesindeki yatinm isgucu kitligi nedeniyle sermaye basina daha az istihdam yaratabilmektedir. Ayrica isten cikarmayi maliyetli ve zor hale getiren isgucunun yuksek derecede sendikalastigi ve yasal duzenlemelerin oldugu bir yerde istihdam yaratilmasini caydirici etki dogurabilecektir. Sonradan olusan dogrudan etkiler, CUS'larin, ortaklarinin teknolojisini gelistirme, verimlilik ve rekabetciligini artirma hizlarina bagli olup, bu durum gelismekte olan ulkenin uretim artisini da hizlandiracaktir. Teknoloji duzeyindeki artis istihdamda yer degistirme etkisine yol acsa da, istihdamin niceligine ve niteligine iliskin net etkinin pozitif olmasi beklenmektedir. Benzer sekilde bagli sirket ne kadar ihracata dayali ise, uretimi ve istihdami o kadar artis gosterecektir. Bununla birlikte, yatinm yapilan ulkedeki ekonomik kosullar ve piyasa kosullan da DYY'nin sonradan olusan dogrudan istihdam etkileri arasinda sayilabilir. Yatinmin yapildigi ulkenin diger potansiyel yerlere gore konum avantajlarini surdurme kabiliyeti ve kamu politikalarinin ulkedeki bu avantajlan etkilemedeki rolu onem arz etmektedir. Dunya rekabetinin ilgili endustrilerde gelisimi de bir baska etmendir. CUS'lar da kucuk olcekli firmalar gibi rekabet tehdidi karsisinda dayaniksiz olabilmekte, teknolojinin hizli bir bicimde degistigi ve ekonomik alanin daraldigi bir donemde, CUS'larin varligi istihdamin garantisi olamamaktadir (Lall, 1995:522-524; Gundogan, 2002:74-75).

DYY'nin istihdam uzerindeki dogrudan etkilerinin yaninda dolayli etkileri de olabilmektedir. Yurticinde CUS'lar ile rekabet eden firmalar hem negatif hem de pozitif etkilerle karsilasabilmektedir. Negatif etkilerden biri, bir kamu tesebbusunun yabanci bir yatinmci tarafindan devralinmasi sonrasi yurticindeki baglantilarin kopmasi ile birlikte is kolunun ortadan kalkmasina iliskindir. Yabanci yatinmcilar geleneksel yurt icindeki tedarikciler yerine ithalati tercih etmekte ve negatif dissallik yaratabilmektedir. Bir diger etki, yurt icindeki firmalarin, daha buyuk ve teknolojik acidan gelismis CUS'larla rekabet etmeleri sonucu yurt icindeki KOBI'lerin is kollarini kaybetmesiyle baglantilidir. Buna en acik ornek, supermarket zincirlerinin kucuk marketleri ve tedarikcilerini yok etmesidir. Dolayli etkilerin is kolu yaratilmasi seklinde olusmasi ise yurt icinde yeni baglantilarin kurulmasiyla gerceklesmektedir. CUS'larin maliyet azaltma cabalan, yurt icinde daha ucuz tedarikci arayisina yol acmakta veya yabanci tedarikciler yatinmin yapildigi ulkede uretime tesvik edilmektedir (Hunya & Geishecker, 2005:7-8). DYY'nin istihdam uzerindeki net dolayli etkisi, yurt icindeki firmalarin rekabet etme gucune bagli olmaktadir. Eger firmalar bu konuda yeterliyse, CUS'larin piyasaya girisi verimlilik ve ihracat artisina yol acacak, bu sayede daha yeni ve iyi istihdam olanaklan olusacaktir. Ancak firmalar bu konuda yetersiz ise, is kayiplan soz konusu olacaktir. Yabanci yatinmcilara gore, piyasaya daha once girmis olan yabanci firmalar diger yabanci yatinmcilar icin guclu bir miknatis islevi gormekte, DYY'nin bu "kartopu etkisi" istihdamin daha fazla artmasini saglayabilmektedir (Lall, 1995:525).

Ernst (2005) ise bir ulkenin cektigi DYY'nin uretim ve istihdam yaratabilmesinin birkac faktore bagli oldugunu ifade etmektedir. Ernst (2005)'e gore, kisa donemde istikrarli bir makroekonomik ortam, uzun donemde ise ulkenin lokasyon avantajini gelistirmeye, hatta degistirmeye yonelik surekli bir beseri sermaye yatinmi ulkeyi yatinmcilar icin cazip hale getirecektir. Nitekim nitelikli isgucu daha yuksek katma degerli uretken faaliyetler yaratan yatinmlara yol acacaktir.

Dolayisiyla DYY'nin istihdam uzerindeki etkileri oldukca karmasiktir. DYY'nin istihdam etkilerinin yabanci yatinmcilan dogrudan etkileyen politikalara ciddi olcude bagli olmasinin yaninda, ozel sektorun gelisimi, ekonominin yonetimi, ticaret, sanayi politikalari ve arz yonlu olcumlere de bagli oldugu tartisilmaktadir. Alan yazininda genel anlamda kuresellesme ve ozel olarak DYY'lerin rolune iliskin, DYY'lerin kadinlar uzerindeki etkilerinin degerlendirilmesine zemin hazirlayan rekabet halinde iki gorus vardir. Bunlardan biri neoliberal gorus olup, DYY'yi sermayenin, teknolojinin, yonetim bilgisinin uluslararasi yayilimini saglayan, dolayisiyla iktisadi buyume ve gelismede onemli bir faktor olarak tanimlamaktadir. Bu goruse gore DYY'den faydalanmak isteyen ulkelerin, yatinma aciklik, ilimli regulasyonlar, kamu seffafligi, ilimli vergi oranlari ve yatirimci garantorlugu gibi bir dizi liberallesme politikasi ve kurumsal inovasyon girisimlerinde bulunmalan gerekmektedir, ikinci bir gorus ise kuresellesme ve DYY'nin etkileri hakkinda olumlu bir gorus sunmamaktadir. Bu gorusu savunanlar DYY'lerin "asagi ceken rekabet" etkisini ortaya atmaktadirlar. Buna gore DYY cekmek icin gelismekte olan ulkeler arasindaki rekabet bu ulkeleri sermayeyi cekebilmek adina, regulasyonlan, vergileri, cevresel korumaya donuk duzenlemeleri, sosyal koruma agini, devlet denetimini ve ucretleri azaltmaya zorlamaktadir (Braunstein, 2002:1-2).

Toplumsal cinsiyet calismalan bakis acisiyla, DYY'lerin isgucu piyasasi etkilerine aracilik ettigi varsayilan uc ayirt edici ozelligi vardir. Bunlar CUS'larin ihracata daha fazla yonelimi, yurticindeki rakiplerine gore daha hareketli olmalari ve teknolojik avantajlara sahip olmalaridir. Bu karakteristiklerin toplumsal cinsiyet bazinda isgucu piyasalarini Sekil 2'teki mekanizma ile etkiledigi varsayilmaktadir (Siegmann, 2007:115):

CUS'larin gelismekte olan ulkelere sagladigi faydalar esas itibariyle CUS'larin ticaretle baglantisindan kaynaklanmaktadir. Nitekim bu baglanti gelismekte olan ulkelerde DYY'lerin buyumeye ve istihdama katkisinin bir yolu olarak ifade edilmektedir (Braunstein, 2006: 9). CUS'larin ihracata yonelimi kadin isgucu talebini nispi olarak artirmaktadir. Bu durum kadin calisanlarin ortalamada daha dusuk ucret almalarindan kaynaklanmaktadir. Bu durum Braunstein (2002) tarafindan da ifade edildigi uzere, sirketlerin dunya piyasalarinda daha basanli bir sekilde rekabet etmelerini saglamaktadir. DYY'lerin kadin ve erkek calisanlarin calisma kosullan uzerindeki etkisinin CUS'larin yuksek derecede mobilitesiyle baglantili oldugu zannedilmektedir. Bu durum CUS'larin yer degistirme ihtimali nedeniyle isgucunun pazarlik gucunu zayiflatabilmektedir. Kadinlarin ihracata yonelimli endustrilerde daha yogun bir sekilde yer almasi toplumsal cinsiyet temelli bir etki olusturabilmekte, ozellikle kadin calisanlari kotu calisma kosullarina karsi tepki gostermeleri onunde engel olusturabilmektedir. Toplumsal cinsiyet bakis acisiyla istihdam uzerindeki ikinci bir etki, CUS'larin ihracat egilimlerinin yuksekligiyle baglantili olarak maliyetlerini dunya piyasalanyla uyumlastirma cabalandin Bu amacla da sabit ucret maliyetlerini minimize etmek adina istihdamin daha guvencesiz formunu tercih etmektedirler. Bu sayede ise DYY'lerin kadin istihdamina olumlu katki saglamasi beklenmekte, fakat bu durum kadin istihdaminin kalitesinde bir kotulesmeye yol acabilmektedir. Diger taraftan, teknoloji yogun uretim yapan CUS'lar kadin isgucunun artan nispi egitim duzeyinin karsiligini verebilmekte, dolayisiyla DYY'ler toplumsal cinsiyet temelli ucret aciginin kapanmasini saglayabilmektedir (Siegmann, 2007:116).

Deneysel Alan Yazini

Bu kisimda DYY ve istihdam iliskisine yonelik hem dunya genelinde cesitli ulkeler, hem de Turkiye icin yapilmis deneysel calismalara ayri ayri yer verilmektedir. Ihracatin ve dolayisiyla ticaretin kadin istihdami ve ucretler uzerindeki etkisinden ayri olarak, DYY'lerin istihdam uzerindeki etkilerini cinsiyet boyutuyla inceleyen deneysel calismalar cok sinirli oldugundan, bu kisimda agirlikli olarak DYY'lerin toplam istihdam etkilerini inceleyen calismalara yer verilmistir. Dogrudan yabanci yatirimlarin istihdam uzerindeki etkilerine iliskin deneysel alan yazininda bir uzlasi bulunmamakla birlikte calismalarin bazilari DYY ve istihdam arasinda ilimli bir pozitif etkiye, bazilari negatif iliskiye isaret etmektedir. Etkinlik arayan; yani dusuk uretim maliyetlerinden yararlanmak uzere gelismekte olan ulkelere gelen- DYY'lerin istihdam etkilerinin bir gostergesi olarak gorulen gelismekte olan ulkelerdeki ticaret ve istihdam iliskisi, bazi bolgesel farkliliklar olmakla birlikte bu pozitif iliskiyi ortaya koymaktadir (Braunstein, 2006: 10). Ayrica yeni bir yatinm seklinde gelen DYY ulkenin uretim kapasitesini artirdigindan istihdami olumlu etkileyebilmektedir. Ote yandan teorik olarak da ortaya kondugu uzere, bilhassa Turkiye'de CUS'larin yeni bir yatinmdan ziyade, var olan bir yatinmi devralmalan veya ozellestirmeler genel olarak istihdam uzerinde olumlu bir etki yaratmamaktadir.

Blomstrom vd. (1997) DYY'nin yatinmi yapan ABD ve Isvec'teki ana firmanin isgucu talebi uzerindeki etkisini 1970-1994 donemi icin analiz etmislerdir. Elde edilen sonuclara gore, ABD acisindan, ABD'de yerlesik ana sirketin uretimi veri iken, yabanci ulkedeki bagli sirketin uretimindeki artis uretimin yapildigi gelismekte olan ulke istihdamini artinrken, ana firma istihdamini azaltmaktadir. Bu durum ABD'deki niteliksiz isgucunun yuksek maliyetli olmasina ve nispeten kati isgucu standartlarina baglanmaktadir. Isvec acisindan bakildiginda, ana sirketlerin uretimi veri iken, yurtdisinda yapilan uretimleri artarken Isvec'te daha cok isgucu istihdam edilmektedir. Isvec asilli sirketler, emek yogun uretimi ucretin dusuk oldugu ulkelere dagitmamakta, bu isgucu etkisi ozellikle gelismekte olan ulkelerde denetsel ve yardimci istihdam ihtiyacini yansitmaktadir. Buna gore, bagli sirketin gelismekte olan ulkede olmasi durumunda, Isvec'te beyaz yakali istihdam, bagli sirketin bulundugu ulkede ise mavi yakali istihdam artis gostermektedir.

Feenstra&Hanson (1997) tarafindan, Meksika'nin serbest ticaret bolgelerindeki (maquiladoras) DYY'lerin nitelikli-niteliksiz isgucunun nispi ucretleri ve istihdami uzerindeki etkileri 1975-1988 donemi icin arastirilmistir. Sonuclar, DYY ile nispi nitelikli isgucu talebi arasinda pozitif iliski oldugunu ve toplam ucretlerin icinde nitelikli isgucu payindaki artisin buyuk kisminin bundan kaynaklandigini gostermektedir. Meksika'da, ABD'de oldugu gibi, toplam ucretlerdeki nitelikli isgucu payinin artmasi, istihdamda endustriler arasi kaymalardan ziyade, ucret paylarinda endustri ici degismelerin bir sonucu olarak ifade edilmistir.

Endustri duzeyindeki isci-isveren anlasmalarini Nash Pazarlik Modeli ile modelleyerek DYY'lerin ucret ve istihdam uzerindeki etkilerini analiz eden Zhao (1998), DYY'nin, sendikalasmanin oldugu sektorde, sendikanin ucret veya istihdamdan hangisini daha fazla dikkate aldigindan bagimsiz olarak; ucreti dusurdugu sonucuna ulasmistir. Diger yandan, sendikalarin istihdam konusunda daha belirleyici oldugu bir durumda, sendikalasmanin olmadigi sektorde DYY, sendikali calisanlarin istihdamini azaltmaktadir.

Driffield (1999) ise Ingiltere'ye gelen DYY'lerin dolayli istihdam etkilerini imalat sanayi genisleme donemi 1986-1989 ve daralma donemi olan 1989-1992 icin test etmistir. Sonuclara gore, yabanci yatinm akimlan yurticindeki istihdami azaltmis olup, istihdam ikame etkisi geleneksel endustrilerde (yiyecek, metal, cam, tekstil gibi) oldukca yuksektir. Mariotti vd . (2003), 1985-1995 doneminde Italya'dan az gelismis ulkelere (isgucu maliyetleri dusuk) yonelik DYY'nin yurticindeki isgucu yogunluguna etkisinin negatif, gelismis ulkelere yonelik DYY'nin etkisinin ise piyasa arayan (marketseeking) DYY olmasi durumunda pozitif oldugu bulgusuna ulasmislardir. Ernst (2005) ise Arjantin, Brezilya ve Meksika'da yabanci yatinmlarin sektorel etkilerini, DYY'nin bu ulkelerin istihdam ve buyumesi uzerinde anlamli bir etkisinin olmadigi kabuluyle degerlendirmistir.

Jayaraman ve Singh (2007), diger calismalardan farkli olarak, EKK (En Kucuk Kareler) ve arac degisken metodu yerine, ARDL-Sinir Testi Yaklasimi, HDM (Hata Duzeltme Modeli) modellerini ve Granger nedensellik testlerini uygulayarak Fiji'de 1970-2003 doneminde istihdam ve DYY iliskisini tahmin etmistir. Elde edilen bulgulara gore, GSYIH ve DYY'nin Fiji'deki istihdam uzerinde pozitif etkisi vardir. Bunun yaninda, uzun donemde DYY'den istihdama, kisa donemde ise DYY'den GSYIH'ye dogru bir nedensellik iliskisi bulunmaktadir.

DYY'nin nispi kadin istihdami uzerindeki etkisini ise Siegmann (2007) Endonezya icin farkli sektorler itibariyle incelemistir. Yabanci sirketlerin yerli sirketlere gore daha gelismis teknolojilerinin olmasi nitelikli isgucu gereksinimlerini artirdigindan teknoloji etkisine bagli olarak CUS'larda kadin istihdami egitimde cinsiyet acigindan dolayi negatif olarak bulunmustur. Diger taraftan kadinlarin daha dusuk ucrete tabi olmalarindan dolayi, CUS'larin maliyet etkisine bagli olarak nispi kadin istihdami artis gosterebilmektedir. Calismanin sonuclarina gore, imalat, maden ve hizmetler sektorlerinde, konut/gayrimenkul sektorunun aksine DYY kadin istihdamini arttirmaktadir.

Braunstein ve Brenner (2007) ise Cin'de mikro ve makro verilerden faydalanarak DYY ve kadin istihdami iliskisini incelemistir. Calismanin sonuclan 1995 yili icin DYY'lerin kadinlarin ucretlerini nispi olarak artirdigini, 2002'de ise erkeklerin ucretlerini artirdigini ortaya koymaktadir. Bu durum kadinlarin buyuk olcude ihracata dayali uretim yapan dusuk nitelikli sektorlerde, erkeklerin ise yuksek uretkenlige sahip, yurtici piyasalara yonelik uretim yapan endustrilerde istihdam edilmelerine baglanmaktadir. Bununla birlikte Cin'de kadin ve erkeklerin bu sekilde farkli yapilardaki sektorlerde istihdam edilmesinin, ucretlerde toplumsal cinsiyetten kaynakli farkliliklari buyutecegi vurgulanmaktadir.

Turkiye'ye iliskin alan yazininda ise DYY'lerin kadin istihdami uzerindeki etkilerine yonelik bir calisma bulunmamaktadir. Karagoz (2007) net yabanci yatirim girisleri ile istihdam arasindaki iliskiyi GSYIH etkisini de dikkate alarak 1970-2005 donemi icin es butunlesme ve nedensellik testleri ile tahmin etmistir. Elde edilen bulgulara gore, istihdam ile DYY arasinda ayni yonlu, GSYIH arasinda ise ters yonlu bir uzun donem iliskisi bulunmustur. Ancak yabanci yatirimlarla istihdam arasinda bir nedensellik iliskisine rastlanmamistir. Diger yandan, dort sektor bazinda (imalat, mali araci kuruluslar, toptan ve perakende ticaret, madencilik ve tasocakciligi) 1992- 2006 donemi icin panel veri analizi yapan Vergil ve Ayas (2009) panel es butunlesme testi ile Hisarciktilar vd. (2009) ise 2000-2007 donemi icin GMM (Genellestirilmis Momentler Yontemi) ile DYY'lerin istihdami olumsuz etkiledigi; Bayar (2014) da issizligi pozitif etkiledigi sonucuna ulasmistir. Vergil ve Ayas (2009) aynca en fazla negatif etkinin imalat sanayi sektorunde gerceklestigi sonucunu vurgulamistir. Ekinci (2011) ise 1980-2010 donemini verilerini kullanarak yaptigi zaman serisi analizinde, DYY ile buyume arasinda uzun donemli iliski bulurken, DYY ile istihdam arasinda herhangi bir iliski tespit edememistir. Bu durum uc calismada da, Turkiye'ye DYY girisinin yeni yatirimdan ziyade, genel olarak satin alma veya birlesme seklinde gerceklesmesine baglanmaktadir. Nitekim bu tur DYY'ler istihdami azaltici rol oynayabilmektedir.

Saray (2011) da benzer sekilde, 1970-2009 donemini ele aldigi calismasinda, ARDL yaklasimi cercevesinde DYY'nin istihdam uzerinde anlamli bir etkisinin olmadigi sonucuna ulasmistir. Bu sonucu, Turkiye'ye gelen DYY'lerin genellikle istihdam yaratma kapasitesi sinirli olan hizmet alt sektorlerine (finans, haberlesme-ulastirma) gelmesine dayandirmaktadir. Gocer & Peker (2014) Turkiye, Hindistan ve Cin'de DYY'lerin istihdam etkilerini coklu yapisal kirilmali es-butunlesme analizi yaparak 1980-2011 donemi icin test etmistir. Sonuclara gore, DYYdeki %10'luk bir artis istihdami Turkiye'de % 0,3 azaltirken, Cin'de %0,3, Hindistan'da %0,2 artirmaktadir. Bu sonucun bir nedeni yine, Turkiye'den farkli olarak Cin'de DYY'lerin genel olarak yabanci firmalarin yerli firmalari satin almasi seklinde degil, yeni yatirim seklinde gerceklesmesidir. Bu calismada ise Turkiye'ye yonelik DYY akimlarinin kadin istihdami uzerindeki etkisi 2004-2012 donemi itibariyle sektorel duzeyde incelenmekte ve bu anlamda DYY'lerin istihdam yaratici bir etkisinin olup olmadigi toplam istihdamdan farkli olarak kadin istihdami baglaminda ele alinmakta ve calisma alan yazinina bu cercevede katki sunmayi amaclamaktadir.

Ekonometrik Analiz: Veriler ve Yontem

Bu calismada, Turkiye'ye yonelik DYY akimlarinin kadin istihdami uzerindeki etkisinin 10 farkli sektor bazinda 2004-2012 donemi icin panel veri analiz yontemiyle test edilmesi amaclanmaktadir. Bu kapsamda, zaman serisi ve yatay kesit analizlerinin birlesiminden olustugundan daha kapsamli bir analiz imkani sunan, dinamik panel veri analiz yonteminden faydalanilmistir. Uygulama kapsamina alinan, NACE Rev.2 (ISIC Rev.4)'ye gore siniflandirilmis sektorler; Tarim, ormancilik ve balikcilik; madencilik ve tas ocakciligi; imalat sanayi; elektrik, gaz, buhar, su ve kanalizasyon; insaat; toptan ve perakende ticaret; ulastirma ve depolama; konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri; finans ve sigorta faaliyetleri ile gayrimenkul faaliyetlerinden olusmaktadir.

Sektorel DYY akimlarina iliskin veriler OECD veri tabanindan, sektorler (iktisadi faaliyet kollan) itibariyle kadin istihdami ve Gayri Safi Yurtici Hasila verileri ise Turkiye Istatistik Kurumu veritabanlarindan elde edilmistir. DYY verileri yalnizca milyon dolar cinsinden cari fiyatlarla mevcut oldugundan, GSYIH serisi de soz konusu donemdeki TL/dolar kuru ile milyon dolar cinsinden hesaplanmis; daha sonra her iki seri de GSYIH deflatoru kullanilarak reellestirilmistir. Mevcut calismada, panel veri analizi kapsaminda, hata terimleri ile aciklayici degiskenler arasindaki iliskiden kaynaklanan icsellik sorununu dikkate alan GMM, yani dinamik panel veri analiz yontemi kullanilmaktadir. Zira icsellik sorunu tahmin edilen parametrelerin sapmali olmasina yol acmaktadir. GMM yonteminde icsellik sorununun giderilmesine yonelik olarak bagimli ve bagimsiz degiskenlerin arac olarak kullanilmasi onerilmektedir (Arellano & Bond, 1991:277-297). Dolayisiyla, arac degisken olarak bagimli degiskenin bir gecikmeli degeri tahmin edilen modele dahil olmaktadir:

[lnkist.sub.i,t] = [[beta].sub.0] + [[beta].sub.1][lnkist.sub.i,t(-1)] + [[beta].sub.2][lnrdyy.sub.i,t] + [[beta].sub.3][lnrgsyih.sub.i,t] + [e.sub.i,t]

Modelde yer alan bagimli degisken kist, iktisadi faaliyet kollarina gore kadin istihdam duzeyini; bagimsiz degiskenlerden kist(-1) bagimli degiskenin bir gecikmeli degerini, bagimsiz degiskenlerden, dyy dogrudan yabanci yatinm akimlarini ve gsyih gayri safi yurtici hasila duzeyini temsil ederken, ei,t ise hata terimini ifade etmektedir.

Tahmin Sonuclan

10 farkli sektor bazinda 2004-2012 donemi icin yapilan dinamik panel veri analiz tahmin sonuclan Tablo 1'de gosterilmektedir.

GMM Yontemi kullanilarak yapilan katsayi tahmini sonrasi, katsayilarin esanli anlamliliklarini kontrol etmek amaciyla oncelikle Wald testi uygulanmaktadir. Wald testine iliskin sifir hipotezi H0, degiskenlere ait katsayilarin sifira esit oldugunu ([[beta].sub.1] = [[beta].sub.2] = [[beta].sub.3] = 0) ongormektedir. Teshis testlerinden biri olan Sargan testi ise modelde kullanilan arac degiskenlerin gecerliligini sinamak amaciyla uygulanmaktadir. Sargan testine iliskin sifir hipotezi ise "Arac degiskenler gecerlidir" seklinde kurulmaktadir. Wald ve Sargan testlerine iliskin tahmin sonuclari Tablo 2'de verilmektedir.

Tablo 2'de yer alan Wald testi sonuclarina gore %1 anlamlilik duzeyinde, bagimsiz degiskenlere ait katsayilarin sifir oldugu hipotezi reddedilmektedir Dolayisiyla katsayilar sifirdan farkli olup, tahmin edilen katsayilar ve modelin gecerliligi tasdik edilmektedir. Sargan testi sonuclarina gore, arac degiskenlerin gecerli olduguna dair sifir hipotezi reddedilememis olup, arac degiskenlerin gecerliligi kabul edilmistir. Dolayisiyla katsayi tahmin sonuclarina gore, DYY'nin katsayisi negatif ve istatistiki olarak anlamlidir. DYY'deki %1'lik bir artis, kadin istihdamini yaklasik % 0,04 azaltmaktadir. Bu sonuc, DYY'lerin Turkiye'deki toplam istihdam uzerindeki etkisini 19 sektor itibariyle 2000-2007 donemi icin GMM ile analiz eden Hisarciklilar vd. (2009) tarafindan elde edilen sonucla uyumludur. Hisarciklilar vd. (2009) farkli olarak modelinde DYY ve ucret endeksinin istihdam etkilerini analiz ederken, calismamizda DYY ve GSYIH bagimsiz degiskenler olarak yer almakta ve kadin istihdami uzerindeki etkileri dikkate alinmaktadir. Fakat bu durum DYY'nin istihdam etkisinin yonunu degistirmemistir.

GSYIH degiskeninin katsayisi ise teorik olarak beklendigi uzere pozitif ve istatistiki olarak anlamlidir. 2009 sonrasi hem kadin istihdami hem de GSYIH'daki artis dikkat cekicidir. Ozellikle DYY'deki 2007 sonrasi azalisin 2009 sonrasi kadin istihdamindaki artisla, yine GSYIH'deki 2009 sonrasi artis egiliminin de 2009 sonrasi kadin istihdamindaki artisla uyumlu oldugu soylenebilir. Turkiye'ye yonelik DYY'lerin istihdam etkilerine iliskin deneysel calismalar sinirli olmakla birlikte, bu calismalardan elde edilen sonuclar, birkaci disinda genel itibariyle bu etkinin olumsuz veya istatistiki olarak anlamsiz oldugu seklindedir. Bu calisma farkli olarak, DYY'lerin kadin istihdamina etkisi/olasi katkisi uzerinde yogunlasmistir. Bu amacla, NACE Rev.2 siniflandirmasina gore Turkiye ekonomisinden secilen on sektor icin 2004-2012 donem verileri kullanilarak dinamik panel veri analizi yapilmistir.

Soz konusu donem ve sektorler bazinda, DYY'lerin kadin istihdamini olumsuz etkiledigi sonucuna ulasilmistir. Esasinda DYY'lerin istihdam uzerindeki etkisinin negatif olmasi, DYY'lerin gelis bicimlerine (yeni yatinm, birlesme veya satin alma seklinde) baglanmaktadir. Teoriyle de uyumlu olarak, DYY'lerin yeni yatinm (yesil alanatinmlan) seklinde gelmesi istihdam artisi yaratirken, birlesme veya satin alma seklinde gelmesi yeni istihdam olanaklan yaratmamaktadir. Ekonomi Bakanligi tarafindan yayinlanan Uluslararasi Dogrudan Yatinm Verileri Bultenleri'ne gore, Turkiye'ye gelen DYY'nin yaklasik %80'i yeni firma kurulumu seklindedir. Diger yandan, hem ulasilan sonuc, hem de DYY girislerinin 2007'de ulastigi yaklasik 22 milyar dolar seviyesinden 2012'de 12 milyar dolar seviyesine dusus, kadin istihdaminin ise 2009 sonrasi kismi artis egilimi arasinda bir paralelligin soz konusu oldugu ve bu durumun negatif korelasyonu teyit ettigi soylenebilir.

Turkiye'ye yonelik DYY'lerin istihdam etkilerine iliskin deneysel calismalar sinirli olmakla birlikte, bu calismalardan elde edilen sonuclar, birkaci disinda genel itibariyle bu etkinin olumsuz veya istatistiki olarak anlamsiz oldugu seklindedir. Bu calisma farkli olarak, DYY'lerin kadin istihdamina etkisi/olasi katkisi uzerinde yogunlasmistir. Bu amacla, NACE Rev.2 siniflandirmasina gore Turkiye ekonomisinden secilen on sektor icin 2004-2012 donem verileri kullanilarak dinamik panel veri analizi yapilmistir. Soz konusu donem ve sektorler bazinda, DYY'lerin kadin istihdamini olumsuz etkiledigi sonucuna ulasilmistir. Esasinda DYY'lerin istihdam uzerindeki etkisinin negatif olmasi, DYY'lerin gelis bicimlerine (yeni yatinm, birlesme veya satin alma seklinde) baglanmaktadir. Teoriyle de uyumlu olarak, DYY'lerin yeni yatinm (yesil alan yatinmlan) seklinde gelmesi istihdam artisi yaratirken, birlesme veya satin alma seklinde gelmesi yeni istihdam olanaklan yaratmamaktadir. Ekonomi Bakanligi tarafindan yayinlanan Uluslararasi Dogrudan Yatinm Verileri Bultenleri'ne gore, Turkiye'ye gelen DYY'nin yaklasik %80'i yeni firma kurulumu seklindedir. Diger yandan, hem ulasilan sonuc, hem de DYY girislerinin 2007'de ulastigi yaklasik 22 milyar dolar seviyesinden 2012'de 12 milyar dolar seviyesine dusus, kadin istihdaminin ise 2009 sonrasi kismi artis egilimi arasinda bir paralelligin soz konusu oldugu ve bu durumun negatif korelasyonu teyit ettigi soylenebilir.

Yilmaz (2007) Turkiye'nin, bilhassa sanayide daha yuksek teknolojilere yonelmesini saglayacak DYY'lere ihtiyaci oldugunu ifade etmekte, Turkiye gibi orta gelir grubundaki bir ulkenin rekabet gucunun ucuz isgucunden kaynaklanmasinin Cin ve Hindistan gibi ulkelerde isgucunun cok ucuz olmasi nedeniyle imkansiz hale geldigini vurgulamaktadir. Diger yandan, uzun vadede teknoloji-yogun yatinmlan Turkiye'ye cekmenin onundeki engellerden birisinin egitimli ve kalifiye isgucu arzinin yetersiz olmasi oldugunu ifade etmektedir. Ozellikle Orta ve Dogu Avrupa ulkeleriyle karsilastinldigi zaman Turkiye'de kadin isgucunun ortalama egitim duzeyi oldukca dusuk kalmaktadir. Dolayisiyla DYY'lerin kadin istihdamina katkisi baglaminda uygulanacak politikalarin da kadinin teknolojiyogun sektorlerde istihdamini saglayacak egitim duzeyine erisim imkanlarinin artirilmasi olarak ele alinmasi gerekmektedir.

Ote yandan hizmet alt sektorlerine gelen DYY'lerin bu sektorde ileri-geri baglantilarin zayif olmasi nedeniyle kadin istihdami yaratma imkanlari sinirlidir. Bu nedenle kisa ve orta vadede oncelikli hedef kadin istihdaminda artis gozlenen ve istihdam yaratma potansiyeli olan basta imalat sanayi olmak uzere konaklama (turizm) ve ticaret gibi sektorlere DYY tesviklerinin saglanmasi olmalidir. Bu tesvikler, ozel durumlari belirlenerek secilen sektorlere ayricalikli tesviklerden ziyade, yatirimin buyuklugu ve yaratilan kadin istihdamina gore vergi indirimlerinin saglanmasi seklinde olabilecektir. Yilmaz (2007) diger yandan, DYY stratejisi cercevesinde, teknoloji-yogun yatirimlarin Turkiye'ye cekilmesiyle uyumlu olabilecek sektorlerin belirlenmesi gerektigini ifade etmektedir. Elektronik ve bilisim sektorlerinin teknolojik ve diger dissal etkileri nedeniyle, DYY stratejisinde oncelikli sektor olarak belirlenmesi gerektigi; otomotiv sektorunun de orta vadede DYY cekme potansiyeli en yuksek sektor olarak dikkati cektigi vurgulanmaktadir.

Kadin istihdaminin ele alinan donem ortalamasinda en yuksek oldugu sektor tarim sektoru oldugundan, kadin istihdamini sektorel anlamda iyilestirmeye yonelik olarak, daha once de ifade edildigi uzere kadinin teknoloji-yogun yatinmi ceken sektorlerde de istihdaminin artirilmasi hedeflenmeli, tanm disi sektorlerdeki calisma kosullan kadinlara uygun hale getirilmelidir. Ayrica Siegmann (2007) tarafindan da ifade edildigi gibi, teknoloji yogun uretim yapan DYY'lerin kadin ve erkek isgucu arasindaki ucret acigini kapatma potansiyeli dolayisiyla teknoloji yogun DYY'lerin artmasi kadin istihdamina olumlu bir katki saglayabilecektir. Bunun mumkun olabilmesi icin de kadinlarin egitim duzeylerinin artinlmasina ve aile ici sorumluluklan dikkate alinarak esnek calisma imkani taninmasina yonelik duzenlemelerin yapilmasi onem arz etmektedir.

Notlar

(1) Know-how'in dogasi uzerine yapilan tartismalar, Gilbert Ryle'in "Akil Kavrami-The Concept of Mind" (1949) adli eserinde kendini gostermistir. Ryle (1949), know-how kavrami ile bir seyin nasil yapilacagini bilmek (nasil bisiklet surulecegini bilmek) gorusunun onerme bir bilgiden turemedigini veya buna indirgenemeyecegini savunmustur. Aynntili bilgi icin yazarin ilgili eserinden yararlanilabilir.

(2) Teknolojik guc (capability) kavrami, teknolojinin elde edilebilirligi ve nasil yonetilecegini ifade etmektedir. Uretim kapasitesi ve teknolojik guc kavramlari arasindaki farki ortaya koyduklari calismalarinda Bell ve Pavitt (1993), ilkinin verili bir etkinlik ve verili girdi bilesimlerinde endustriyel mallan uretmek icin kullanilan kaynaklan kapsarken, teknolojik gucun yetenek, bilgi, tecrube, kurumsal yapi ve baglantilarin dahil oldugu teknik degisimi uretmek ve yonetmek icin ihtiyac duyulan ek ve farkli kaynaklan icerdigini ifade etmektedirler.

Kaynakca

Arellano & Bond (1991). Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations. Review of Economic Studies, 58: 277-297.

Bayar Y. (2014). Effects of Economic Growth, Export and Foreign Direct investment Inflows on Unemployment in Turkey. Investment Management and Financial Innovations, 11(2): 20-27.

Bell M. Et Pavitt K. (1993), Accumulating technological capability in developing countries. Proceedings of the World Bank Annual Conference. Washington, DC.: 257-283.

Blomstrom M.; Fors G. & Lipsey R.E. (1997). Foreign Direct Investment and Employment: Home Country Experience in the United States and Sweden. NBER Working Paper Series, No.6205, 1-18.

Braunstein E. (2002). Gender, FDI and Women's Autonomy: A Research Note on Empirical Analysis. Political Economy Research Institute Working Paper Series, 49: 119.

Braunstein E. (2006). Foreign Direct Investment, Development and Gender Equity: A Review of Research and Policy. United Nations Research Institute for Social Development, 12: 1-40.

Braunstein E. & Brenner M. (2007). Foreign Direct Investment and Gendered Wages in Urban China. Feminist Economics, 13(3-4): 213-237.

Driffield N. (1999). Indirect Employment Effects of Foreign Direct Investment Into the UK. Bulletin of Economic Research, 51(3): 207-221.

Ekinci A. (2011). Dogrudan Yabanci Yatirimlarin Ekonomik Buyume ve Istihdama Etkisi: Turkiye Uygulamasi (1980-2010). Eskisehir Osmangazi Universitesi IIBF Dergisi, 6(2): 7196. Ernst C. (2005). The FDI--employment link in a globalizing world: The case of Argentina, Brazil and Mexico. Employment Strategy Papers, 17: 1-45.

Feenstra R.C. & Hanson G.H. (1997). Foreign Direct investment and Relative Wages: Evidence from Mexico's Maquiladoras. Journal of International Economics, 42: 371-393.

Fontana M. (2003). The Gender Effects of Trade Liberalisation in Brighton, Discussion Papers in Economics.

Glass A.J. & Saggi K. (1998). International Technology Transfer and the Technology Gap. Journal of Development Economics, 55: 369-398.

Gocer I. a Peker O. (2014). Yabanci Dogrudan Yatirimlarin Istihdam Uzerindeki Etkisi: Turkiye, Cin ve Hindistan Orneginde Coklu Yapisal Kirilmali Es butunlesme Analizi. Yonetim ve Ekonomi, 21(1): 107-123.

Gundogan N. (2002). Dogrudan Yabanci Sermaye Yatirimlari ve Istihdam Uzerine Etkileri. I.U. Siyasal Bilgiler Fakultesi Dergisi, 26: 71-83.

Hisarciklilar M.; Gultekin-Karakas D. & Asici A.A. (2009). Can FDI Be A Panacea For Unemployment?: The Turkish Case. Workshop on Labour Markets, Trade and FDI, ITU, Istanbul, internet adresi: . www.esam.itu.edu.tr/Nottingha mWorkshopPapers/Hisarciklilar-Karakas-Asici-NW.pdf.

Hunya G. & Geishecker I. (2005). Employment Effects of FDI in Central and Eastern Europe. WIIW Research Reports, 321: 1-46.

Jayaraman T.K. & Singh B. (2007). Foreign Direct Investment and Employment Creation in Pacific Island Countries: An Empirical Study of Fiji. Asia-Pacific Research and Training Network on Trade Working Paper Series, 35: 1-17.

Karagoz K. (2007). Bir Sosyal Politika Araci Olarak Dogrudan Yabanci Yatinmlarin Istihdama Etkisi. Sosyoloji Konferanslari Dergisi, 36: 99-116.

Lall S. (1995). Employment and foreign investment: Policy options for developing countries. International Labour Review, 134(4-5): 521-540.

Mariotti S.; Mutinelli M. & Piscitello L. (2003). Home Country Employment and Foreign Direct investment: Evidence From the Italian Case. Cambridge Journal of Economics, 27: 419-431.

Radosevic S.; Varblane U. & Mickiewicz T. (2003). Foreign Direct investment and its Effect on Employment in Central Europe. Transnational Corporations, 12(1): 53-90.

Ryle G. (1949). The Concept of Mind. Chicago: University of Chicago Press.

Saray O.M. (2011). Dogrudan Yabanci Yatinmlar-Istihdam Iliskisi: Turkiye Ornegi. Maliye Dergisi, 161: 381-403.

Sayek S. (2007). FDI in Turkey: The Investment Climate and EU Effects. The Journal of International Trade and Diplomacy, 1(2): 105-138.

Siegmann K.A. (2007). Globalisation, Gender and Equity: Effects of Foreign Direct Investment on Labour Markets in Rural Indonesia. Journal of Economics, 3(1): 113-130.

United Nations (1994). World Investment Report 1994, Transnational Corporations, Employment and the Workplace. Secretariat of the United Nations Conference on Trade and Development.

United Nations (2014). World Investment Report 2014: Investment in the SDGs: An Action Plan. Secretariat of the United Nations Conference on Trade and Development.

Vergil H. & Ayas N. (2009). Dogrudan Yabanci Yatirimlarin istihdam Uzerindeki Etkileri: Turkiye Ornegi. Iktisat, Isletme ve Finans, 24(275): 89-114.

Yilmaz K. (2007). Turkiye icin Dogrudan Yabana Yatirim Stratejisi'ne Dogru. Istanbul: Koc Universitesi Yayinlan.

Zhang Y.; Li H. & Zhou L. (2010). FDI Spillovers in an Emerging Market: The Role of Foreign Firms' Country Origin Diversity and Domestic Firms' Absorptive Capacity. Strategic Management Journal, 31(9): 969-989.

Zhao, L. (1998). The impact of foreign direct investment on wages and employment. Oxford Economic Papers, 50, 284-301.

Ipek Tekin *

Cukurova Universitesi

Basak Gul Aktakas **

Cukurova Universitesi

* Ars.Gor. Ipek Tekin, Cukurova Universitesi, iktisat Bolumu, Adana-Turkiye. E-posta: itekin@cu.edu.tr.

** Ars.Gor. Basak Gul Aktakas, Cukurova Universitesi, Kozan Isletme Fakultesi, Adana- Turkiye. Eposta: bgaktakas@cu.edu.tr

Article submission date : 16 January, 2016

Article acceptance date : 28 August,

Makale gonderim tarihi: 16 Ocak, 2016

Makale kabul tarihi : 28 Agustos, 2016

Caption: Sekil 1. Turkiye'de Sektorler Itibariyle Dogrudan Yabanci Yatirimlar (mil. $)

Caption: Sekil 2. DYY'lerin Toplumsal Cinsiyete Dayali Isgucu Piyasalan Uzerindeki Etkisi

Tablo 1. Katsayi Tahmin Sonuclari

Degiskenler    Katsayi Tahminleri   t-istatistik degerleri

lnkist(-1)     0.714 ***            8.305 (0.0000)
Inrdyy         -0.036 ***           -3.359 (0.0014)
Lnrgsyih       0.307 ***            3.415 (0.0011)

Parantez icerisindeki degerler t-istatistik degerlerine
ait olasilik degerleri (p)'dir. *** %1 anlamlilik
duzeyini gostermektedir.

Tablo 2. Wald ve Sargan Testi Sonuclan

Wald testi

F istatistigi          Ki-kare
                       istatistigi

369.7564 ***           1109.269 ***
(0.0000)               (0.0000)

Sargan Testi

J Istatistigi          Arac degisken    P degeri
                       ranki

8.007443               10               (0.331938)

Parantez icerisindeki degerler olasilik degerleri
(p)'dir. *** %1 anlamlilik duzeyini gostermektedir.