摘要：پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعهشناختی فرهنگ مالیاتی مؤدیان ازطریق واکاوی نظام معنایی آنها دربارۀ پدیدۀ مالیات انجام شده است. روش پژوهش از نوع ترکیبی و راهبرد اکتشافی - متوالی است. در مرحلۀ کیفی پژوهش از روش نظریۀ زمینه‌‌ای (رویکرد سیستماتیک) و در مرحلۀ کمی از روش پیمایش استفاده شد. جامعۀ مطالعه‌شده، مؤدیان مالیاتی شهر اصفهان است. تعداد نمونه در مرحلۀ کیفی پژوهش 30 نفر و در مرحلۀ کمی 440 نفر است. شیوۀ نمونه‌‌گیری در مرحلۀ کیفی، هدفمند - نظری و در مرحلۀ کمی، طبقه‌‌ای - نسبی است. برای تحلیل داده‌‌ها در مرحلۀ کیفی از شیوۀ کدگذاری و در مرحلۀ کمی از رویکرد مدل‌‌‌سازی معادلۀ ساختاری واریانس‌‌محور استفاده شده است. یافته‌‌های مرحلۀ کیفی پژوهش نشان‌دهندۀ شکل‌‌گیری نظام معنایی مؤدیان مالیاتی دربارۀ پدیدۀ مالیات پیرامون تعدادی مقولۀ عمده و یک مقولۀ هسته به نام «مطالبه‌‌گری نامتوازن» است. یافته‌‌های مرحلۀ کمی پژوهش بیان‌کنندۀ این است که میانگین متغیر فرهنگ مالیاتی در جامعۀ آماری پژوهش پایین‌‌تر از حد متوسط است. متغیرهای مستقل پژوهش در حد نسبتاً بالایی توان تبیین واریانس متغیر فرهنگ مالیاتی را دارند و در الگوی تجربی پژوهش متغیرهای نظام‌‌مندی مالیات، اعتماد متقابل کنشگران، عدالت مالیاتی و کارآمدی مصارف مالیاتی به‌طور مستقیم، متغیرهای شفاف‌بودن قوانین مالیاتی و اقتدارگرایی مالیاتی به‌طور غیرمستقیم و متغیرهای انصاف مالیاتی و سلامت اقتصادی مسئولان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر فرهنگ مالیاتی مؤدیان اثر می‌‌گذارند.
