摘要：شکل‌گیری جنبش‌های مختلف در منطقه باعث شده تا طیف وسیعی از مطالعات پیرامون جنبش‌ها شکل بگیرد و چرایی و چگونگی فعالیت این جنبش‌ها را مدنظر قرار دهد. بنابراین در این مقاله سعی شده تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و روش تطبیقی دو جنبش اخوان‌المسلمین و جنبش فتح‌الله گولن بررسی شود و به شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها اشاره شود. فرضیه نوشتار این است که اخوان‌المسلمین در شیوه‌ها و روش‌ها با جنبش گولن شباهت و در نوع نگاه به مقوله دین و سیاست دارای تفاوت‌های اساسی هستند. در همین راستا یافته‌های پژوهش حاکی از این است که دو جنبش در مقوله دین و دولت و سکولاریسم کاملاً متفاوت از هم و در مبحث دموکراسی و تصوف به هم نزدیک هستند. هم‌چنین یافته‌های تحقیق تصریح می‌کند که اگر چه هر دو جنبش دارای هدفی جهان‌شمول بوده‌اند؛ ولی جنبش گولن متوجه کل عالم و جنبش اخوان‌المسلمین متوجه جهان اسلام بوده است. هرچند هر دو جنبش دست به فعالیت‌های اقتصادی و خدماتی زده‌اند ولی فعالیت‌های خدماتی اخوانی‌ها بیشتر از جنبش گولن بوده است.
