摘要：Wprowadzenie Stan zdrowia człowieka determinuje tak dużo czynników, że mimo licznych badań przeprowadzonych w wielu krajach świata, nie ma możliwości ich jednoznacznego określenia. Zdrowie i choroby warunkowane są w różnych częściach świata w odmienny sposób, zarówno całej populacji, jak i jednostki. Niewątpliwie są to mocne przesłanki do kontynuowania prac w kierunku ujednolicenia definicji zdrowia, choroby i niepełnosprawności. W każdym kraju różny jest poziom rozpoznawania rodzajów problemów zdrowotnych populacji, ich rozmiarów, przyczyn i następstw, które powinny stanowić wiedzę do określania projektów wzmacniania i poprawy jakości opieki zdrowotnej. Na modelowanie stanu zdrowia podstawowe znaczenie mają nowoczesne działania w dziedzinie promocji zdrowia i profilaktyki a także edukacji zdrowotnej. Cel pracy Celem pracy było przedstawienie znaczenia szeroko rozumianych czynników zdrowotnych i społecznych, które mogą mieć skuteczny wpływ na poprawę stanu zdrowia, zarówno jednostki, jak i populacji, oceniane w sferze zachowań zdrowotnych, dostępności i poziomu świadczeń oferowanych przez służbę zdrowia oraz stanu zaawansowania wiedzy epidemiologicznej w ocenie pozytywnych i negatywnych mierników zdrowia. Opis stanu wiedzy Z danych opublikowanych w licznych pracach naukowych, głównie przez agendy Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że na czynniki kształtujące poziom zdrowia człowieka składają się: wadliwy styl życia, zagrożenia w obrębie środowiska fizycznego, szeroko rozumiane czynniki geograficzne (przyrodnicze, klimatyczne, które w niektórych szerokościach geograficznych są specyficzne) oraz jakość opieki świadczonej przez służbę zdrowia. Wielu badaczy nie ma wątpliwości, że w każdej z dużych grup czynników jest możliwość wyosobnienia mniejszych, których liczba i jakość jest charakterystyczna lub wysoce specyficzna dla różnych grup ludzi. Często, wiele czynników kształtujących poziom zdrowia jest niedocenianych, co ma negatywny wpływ na jakościową poprawę szeroko rozumianej opieki zdrowotnej nad jednostką i populacją. Do takich należą, m.in. procesy klimatyczne, długotrwała ekspozycja ciała na promieniowanie słoneczne, pogoda bezsłoneczna, komunikacja między ludźmi, obszary funkcjonowania człowieku szczególnie zagrożone długotrwałymi stresami. Wysiłki kierowane na poprawę jakości zdrowia przez samą jednostkę będą niewystarczające bez systemowego wspierania jej przez działania zespołów służby zdrowia, funkcjonujących w środowisku lokalnym. Dobra dostępność nie tylko do działań zaliczanych do medycyny naprawczej ale przede wszystkim do medycyny zapobiegawczej jest gwarantem skutecznych zachowań prozdrowotnych dużych grup społecznych. Jest to problem, który stanowić może o lepszym stanie zdrowia populacji w mniej i bardziej odległych latach. Wiele danych epidemiologicznych i badania dostępności do służby zdrowia wykazują, ze system polskiej opieki zdrowotnej wymaga gruntownego przeorganizowania. Potwierdzają to także niskie miejsca w rankingu Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia (Euro Health Consumer Index), gdzie Polska w roku 2014 zajęła 31 miejsce na 37 badanych systemów zdrowia, a w 2015, dopiero 35. Podsumowanie Korzystne działania w kierunku modelowania stanu zdrowia jednostki i populacji można uzyskać w oparciu o systematyczne osiągnięcia w badaniach klinicznych, epidemiologicznych, środowiskowych i socjologicznych. Wymuszają one zmiany w definiowaniu zdrowia publicznego, które jako nauka zawłaszcza coraz to nowe obszary wiedzy i zadań wspomagających poprawę wielu elementów stylu życia. Charakter potrzeb zmienia się m.in. na skutek postępujących zmian cywilizacyjnych, niekorzystnych zmian demograficznych, czy często wybierany antyzdrowotny styl życia. Od lat dużym problemem w poprawie stanu zdrowia populacji są nierówności w zdrowiu. Podstawowym elementem walki z tym problemem jest wdrażanie nowoczesnych programów prewencyjnych, które przyczyniają się do redukcji chorobowości oraz umieralności z powodu wielu chorób, głównie układu krążenia i chorób nowotworowych.
其他摘要：Introduction Human state of health is determined by so many factors that despite numerous studies conducted in many countries worldwide it is not possible to define them unequivocally. Health and diseases are conditioned in various parts of the world in different ways, both of the total population and the individual. Undoubtedly, these are strong premises to continue studies in the direction of unification of the definitions of health, disease, and disability. In every country there is a different level of recognition of health problems of the population, their dimensions, causes and consequences, which should constitute knowledge to determine projects, strengthening and improvement of the quality of health care. Modern actions in the domain of health promotion, prophylaxis, as well as health education, are of primary importance in the modelling of the state of health. Objective The objective of the study was presentation of widely understood health and social factors, which may effectively influence the improvement of the state of health, both of an individual and the population, as evaluated in the sphere of health behaviours, availability and level of the health services offered, and the state of advancement of epidemiological knowledge while assessing positive and negative health measures. Description of the state of knowledge The data published in many scientific studies, mainly by the agendas of the World Health Organization, demonstrate that the factors shaping the level of human health include: incorrect life style, hazards within the physical environment, widely understood geographic factors (natural, climatic, which are specific in some latitudes), and the quality of care provided by health services. Many researchers have no doubt that from each of the large groups of factors it is possible to select smaller groups, the number and quality of which are characteristic or highly specific to various groups of people. Frequently, many factors shaping the level of health are underestimated, which exerts a negative effect on the quality improvement of widely understood health care over the individual and the population. Such factors include, among others, climatic processes, long-lasting body exposure to solar radiation, sunless weather, interpersonal communication, domains of human functioning especially threatened by long-term stress. Efforts oriented towards an improvement of the quality of health by individuals themselves will be insufficient without a systemic support provided for them through activities of health care teams functioning in the local environment. Good availability, not only of the actions classified into restorative medicine, but primarily preventive medicine, is a guarantee of the effective health promoting behaviours of large social groups. This is one of the factors which may determine a better state of health of the population within future years. Many epidemiological data and studies of the availability of health services indicate that the Polish system of health care requires profound reorganization. This is also confirmed by low positions in the ranking by the Euro Health Consumer Index, where in 2014, Poland occupied the 31st position among the 37 investigated health care systems, while in 2015, it dropped to the 35th position. Summary Beneficial actions conducted towards modelling the state of health of an individual and the population may be obtained based on systematic achievements in clinical, epidemiological, environmental and sociological studies. They impose changes in defining public health, which, as a science, appropriates a growing number of new domains of knowledge and tasks supporting the improvement of many elements of life style. The character of health needs of an individual and the population changes, among others, as a result of progressing civilisation changes and unfavourable demographic or environmental changes. For years, inequalities in health have constituted a great problem in the improvement of the state of health. The main element in the struggle with this problem is the implementation of modern prevention programmes, which contribute to the reduction of morbidity and mortality due to many diseases, mainly of the cardiovascular system and cancer.
关键词：czynniki modelujące stan zdrowia;zdrowie publiczne;zachowania zdrowotne;potrzeby zdrowotne
其他关键词：factors modelling stet of health;public health;health behaviours;health needs
