摘要：Artykuł „Wymiary postaw wobec histo- rii” (Rycielska i Rycielski,2016) przeczytaliśmy z dużym zainteresowaniem. Louis Leon Thurstone już w trzeciej dekadzie XX w. zauważył,że „postawy można mierzyć”1 . Stwierdzenie Thursone’a można uzupełnić refleksją,że „postawy można mierzyć na wiele różnych sposobów”,nawet jeżeli wykorzystuje się do tego celu tę samą bazę danych zebranych w ramach jednego projektu badawczego. Zakres Badania postaw młodzieży szkół ponadgimnazjalnych wobec historii Polski XX w. był na tyle szeroki,że pozwolił na zebranie bogatego materiału empirycznego z dużą liczbą zmiennych,co umożliwia agregację oraz analizę danych na różne sposoby. Mając tego świadomość na potrzeby wykonania analiz w artykule „Postawy uczniów szkół ponadgimnazjalnych wobec przeszłości i historii Polski XX w.” (Malicki,Piróg,2016a) oraz w monografii Postawy młodzieży ponadgimnazjalnej wobec przeszłości i historii Polski XX wieku (Malicki i Piróg,2016b),zastosowaliśmy dwa modele skalowania postaw. Pierwszy z nich opierał się na koncepcji doświadczania historii w życiu codziennym,zaproponowanej przez Andrzeja Szpocińskiego zainspirowanegotwórczością Friedricha Nietzschego (Szpociński,2006). W ramach tego modelu wyróżniono postawy: antykwaryczną,historyczną i monumentalną (uzupełnioną o wymiar rodzinny,lokalny oraz narodowy). Drugi model opierał się na strukturalnej definicji postaw wyprowadzonej przez M. Brewstera Smitha (za: Szymczyk,2005) i utrwalonej przez Miltona Rokeacha (Turowski,2001),a w polskiej nauce rozpowszechnionej za sprawą Stefana Nowaka (1973). W ramach tego modelu wyróżniono trzy komponenty: afektywny,poznawczy,behawioralny. Podkreślenia jednak wymaga,że już na etapie opracowania koncepcji badania żywiliśmy przekonanie,że skalowanie postaw wobec przeszłości oraz historii może być prowadzone na wiele innych sposobów,a dokonanie wyboru określonego podejścia jest w dużym stopniu zależne od tego,jakie kwestie analityk chce uwypuklić.
