期刊名称：Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi
印刷版ISSN：1302-1796
出版年度：2020
期号：43
页码：62-69
出版社：Selcuk University
摘要：Paranın kullanımı tarih boyunca farklı şekillerde olmuştur. Günümüz teknoloji yoğun dönemi paraya farklı biçimler kazandırmak sureti ile değişikliklere neden olmuştur. Bu değişiklik genelde paranın değerine ilişkin gerçekleşmiş olup yapıldığı madenden değer alan paradan, parayı basan merkezi otoriteye doğru bir değişimle meydana gelmiştir. Merkezi otoriteler kendi paralarının konvertibilitesini arttırmak için sonucu büyük toplumsal olaylara ve problemlere dönüşmüş projeler yapmıştır. Bu sorunsal insanoğlu tarafından kabul edilemez noktalara gelmiş ve teknolojik dönüşümün ve değişimin, ürün ve hizmetlerin aracıyı azaltan özelliği ile bir çok kesim tarafından entegrasyon sürecini hızlanmıştır. Bu dönüşümlerin başında yapay zeka uygulamaları, endüstri 4.0 üretim sistemleri ve adını Bitcoinin değer artışı ile duyduğumuz blockchain sistemi gelmektedir. Blockchain sistemi para ya da veri transferinde güvenilir bir biçimde aracısız olarak transfer yapabilmeyi sağlayan ve 2008 yılında Satoshi Nakamoto adında biri/birileri tarafından kullanıma sunulun kriptografik bir transfer ve depolama sistemidir. Blockchain sisteminin ayırt edici özelliği ise işlem maliyetlerini azaltması ve güven olgusunu kriptografik yazılımlar ile sağlamasıdır. Bu sistemin bir ödülü olarak karşımıza çıkan Bitcoin Blockchain altyapısını kullanan ve sistemin işleyişi için önemli bir pozisyonu olan ödül parası olarak tanımlanabilir. 2008 yılında değeri sentlerle ölçülen Bitcoin 2017 yılında fiyatı 19.050 ABD dolarına çıkmıştır. Bu artış Bitcoin ’in tanınırlığı tüm dünya da arttırmıştır. Bitcoin’in fiyatlarındaki sürekli değişim bir çok yatırımcıyı tedirgin etse de Bitcoin ve diğer kripto paralara gösterilen ilgi her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada merkezi bir otorite tarafından desteklenmediği için sürekli balon ya da köpük fiyat kavramlarının doğruluğu matematiksel olarak kanıtlanmaya çalışılacaktır. Bu kapsamda kripto paraların fiyatlarında karşılaştırmalı olarak spekülatif balon varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında Bitcoin, IOTA ve Ripple kripto paralarının günlük kapanış fiyatları, spekülatif balonların tespiti ve balonların oluşma dönemlerini belirlemek amacıyla Phillips vd. (2013) tarafından geliştirilen genelleştirilmiş eküs (Sup) ADF (GSADF) birim kök testi ile test edilmiştir. Çalışma sonucunda her üç kripto paranın fiyatında özellikle 2017 yılı son çeyreğinde balon oluşumu tespit edilmiştir. Balon oluşumu tespit edilen dönemler tarihsel olarak değerlendirildiğinde haber manipülasyonlarının etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
