摘要：بررسی تحولات و وقایع ایران قبل از انقلاب اسلامی، مبیّن این قضیه است که سیاست‌‌های توسعه‌زا و شبه‌مدرنیسم پهلوی به‌جای هدف قرار دادن رضایت اجتماعی و رفاه اقشار مختلف جامعه، درصدد ضربه زدن و ادغام اجباری سیاسی آن‌ها گام برمی‌داشت. این بررسی با تمسّک بر چارچوب نظری محرومیت نسبی نمایان می‌سازد که جهت‌گیری‌‌های کلی سیاست‌‌های رژیم پهلوی از دهۀ 1330، در آنچه می‌توان از آن به‌عنوان مشکل «تلۀ بنیان‌گذار» یاد کرد، باعث محرومیت نسبی مردم شده که زمینه را برای نارضایتی و خشم آن‌ها، به‌عنوان شرط لازم برای وقوع انقلاب فراهم می‌کرد. با توجه به عدم تناسب میان دولت و جامعه، دیدگاه تجددگرایانه اسلامی امام خمینی(ره) به‌مثابه شرط کافی، زمینه را برای وقوع انقلاب سیاسی در جهت سمت‌گیری استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی موردنظر مردم در یک ائتلاف چندطبقه‌ای به وجود آورد. بدین‌سان مقاله حاضر به روش کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابتدا به تشریح نارضایتی و ناکامی اقشار جامعه در قالب محرومیت نسبی می‌پردازد. سپس تلاش می‌کند تا به ارائة تحلیلی از منظر جامعه‌شناسی سیاسی در ارتباط با منشأ و علل این نارضایتی در دورۀ پهلوی دوم مبادرت ورزد. در نهایت نشان داده خواهد شد که دیدگاه متجدّدانه اسلامی امام خمینی(ره) به‌مثابه کنش‌یار و سیاستمداری پساحیاتی به ترسیم انقلاب سیاسی همّت گماشته است.
关键词：رژیم پهلوی;محرومیت نسبی;تلۀ بنیان‌گذار;امام خمینی(ره);وقوع انقلاب اسلامی
