摘要：Średniowieczny Toruń, składający się do 1454 r. z dwóch odrębnych ośrodków (Starego i Nowego Miasta Torunia), połączonych następnie w jeden organizm, należy do nielicznego grona polskich miast, których średniowieczną przeszłość można efektywnie zgłębiać dzięki stosunkowo obfitej bazie źródłowej. Od wielu dziesięcioleci historycy i archiwiści dokładają starań, by zachowane źródła do dziejów miasta profesjonalnie opracowywać i stopniowo wydawać drukiem, ułatwiając dostęp do tych bezcennych zabytków innym badaczom1. Wśród źródeł do dziejów średniowiecznego i wczesnonowożytnego Torunia poczesne miejsce zajmuje seria ksiąg ławniczych, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Toruniu, w zespole „Akta miasta Torunia”. Składa się na nią ponad 50 woluminów obejmujących lata 1363 –1792 (ze sporymi jednak lukami po 1557 r.). Już w okresie międzywojennym rozpoczęto prace edytorskie nad tym zbiorem, koncentrując uwagę przede wszystkim na najstarszych zabytkach. Doprowadziły one do wydania drukiem w 1936 r. najstarszej zachowanej księgi ławniczej Starego Miasta Torunia z lat 1363 –1428. Po dłuższej przerwie opracowane i opublikowane zostały także kolejne księgi ławnicze tego miasta – z lat 1428 –1456 oraz z lat 1456 –1479. W międzyczasie drukiem ukazała się także najstarsza spośród zachowanych księga ławnicza Nowego Miasta Torunia, zawierająca wpisy z lat 1387 –1450, jak również skromniejsza pod względem objętości księga ławnicza sądu przedmiejskiego tego ośrodka z lat 1444 –1457. Ich publikacja miała bez wątpienia duży wpływ na intensyfikację badań nad dziejami późnośredniowiecznego Torunia.
