期刊名称：International Journal of Sport, Exercise and Training Sciences
电子版ISSN：2149-8229
出版年度：2017
卷号：3
语种：English
出版社：Balikesir University
摘要：Çalışma;Kanuni Sultan Süleyman dönemi (1520 -1566) güreşçilere hamilik yapılmasının bir örneğini arşiv belgeleriyle inceleyecektir. Bu bağlamda sarayın güreş sanatı erbabından olmuş,Van Alaybeyi görevinde bulunan,Bitlis Sancağı'nın Muş nahiyesinden olan Güreşçi Mehmed'e verilen zeametin durumuyla konu irdelenecektir. Osmanlı Devleti güreşe daima “saygı” gösterir,güreşçilere “saygı değer” anlamlar yükler,güreş tekkesi şeyhleri (duacılar) ve başpehlivanlara da “yüksek itibarlı” mevki verirdi. Onları Maddi- manevi ihyâ eder ve hamilik yapılırdı. Ehliyet ve liyakat sahibi olmuş,kazalara katılıp başarıları görülmüş,orta yaşların üstündeki güreşçilere tımar veya bunun daha kapsamlısı olan zeâmet tevcih edilirdi. Buralarda geniş tarımcılık ve büyük hayvancılık yapılır,işletenlerden belli bir oranda devlet öşür alır ve savaşa gidilirken de aynı oranda katılım isterdi. Güreşçiler öşürden muaf tutulur,savaşlara vereceği sipahilerin eğitiminde bunların engin tecrübelerinden devlet azami oranda faydalanırdı. Osmanlı’da bu sistem oldukça fonksiyoneldi. Osmanlıda güreşçilik geleneği yazılmış olduğu biçimiyle,aynı anda hem bir ahlak kodunu hemde geçmişin onur formlarını ihtiva eder. Bu ahlak kodu ve onur formları hakkındaki değerlendirmeler bizleri olduğu gibi doğuyu,batıyı,Kırım’ı,Bosna’yı da tatmin etmelidir. Cüzide olsa Osmanlı batısıyla ilgili bu tür araştırmalara rastlanılabilirken,doğusuyla rastlanılmamaktadır. Bu tür tarihsel araştırmalar belgelerden ziyade belleklere dayandırılmaktadır. Geçmişini kaybetmiş olduğumuz bir zihniyet dünyaları bütünlüğü olduğunu hatırlamalıyız. Bu bağlamda çalışma konusunu doğudan seçmeyi ve sosyal bir misyon yüklenmeyi,bunu da orijinal belgelere dayalı olarak doğru yansıtmayı amaçlamıştır. Çalışma tarama yöntemi ile yapıldı. Tarihi I. Süleyman dönemiyle,coğrafi olarak Doğu (Van,Bitlis ve Muş) ile sınırlandırıldı. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA)’nden fon numaraları Babı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri. Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d) olan üç ayrı tarandı. Birinin 1554,diğer ikisinin 1560 tarihli,dosya ve gömlek numaraları farklı olan bu belgeler çalışmanın merkezine alındı. Metinlerdeki diplomatik unsurlar göz önüne alınarak ilgili varaklar çevrilerek rapor haline getirildi. Konuyla ilgili monografik çalışma olmadığı için kısmı bağlayıcı çalışmalardan da faydalanıldı. Güreş sanatında ibrâz etmekde olduğu mahâretden dolayı Cemâat-i Küştigirân-ı hassaya kabul edilen Muşlu Güreşçi Mehmed,Kanuni’nin yakınında birçok savaşa katılır. O dönem İran’la yapılan sık savaşlar nedeniyle 1540’larda,bu ülkeyle sınır olan Van’a Alâybeyisi olarak atanır. Burada üstün serhad hizmetinden dolayı şâyân-ı taltîf olur ve “Kara Şimşek” lakabını alır. 45-50 yaşları civarında Alâybeyisi iken 17 Zilhicce 961 (13 Kasım 1554) tarihinde bizzat Kanuni tarafından Van Beylerbeyisi’ne;Van Alâybeyisi Güreşçi Mehmed’e Bitlis Sancağı'nın Muş nahiyesinde 20.000 akçe tutarında tımarının tevcihi için hüküm verir. Kanuni 11 Zilkade 967 (03 Ağustos 1560)’da tekrar Van Beylerbeyisi’ne hükümde: Van Sancakbeyi Güreşçi Mehmed’in Adilcevaz’da 25.000 akçe tutarındaki zeâmetinden mağdur edilen Güreşçi Mehmed’in serhaddin emekdârı olduğunu;derhal mağduriyetinin giderilmesini emreder. Kanuni’nin Güreşçi Mehmed (Kara Şimşek)’i himaye ederek saraya aldığı,önce alaybeyliği ardından Sancakbeyliği,Muş’ta tımar,Adilcevaz’da da zeâmet verdiği sonuçlarına varılmıştır.
