摘要：Refleksje i analizy nad świadomością aksjologiczną i tożsamością są ważne z co najmniej dwu powodów. Po pierwsze, podmiot wychowania jest podmiotem moralnym, po wtóre zaś, trudno oddziaływać na podmiot, nie uświadomiwszy sobie kim jest, jaką ma ontologiczną konstytucję, jaka jest jego antropologiczna przestrzeń. Czynione refleksje wpisują się w problematykę edukacji (na każdym jej poziomie). Jednocześnie aksjologiczna świadomość, tożsamość oraz podmiotowość etyczna spinają rozmaite partie pedagogicznego dyskursu, także te, których nie zwykliśmy, w powierzchownym oglądzie, identyfikować z pedagogiką i filozofią edukacji. Okazuje się, że mnogość ich refleksów – aktualizujących się częściej implicite , rzadziej nazwanych z imienia, przepracowanych do postaci w pełni uświadamianych paradygmatów – tworzy wielobarwną mozaikę deliberacji nad sposobem bycia edukacyjnych podmiotów. Zatem aksjologiczna świadomość, tożsamość oraz podmiotowość etyczna wpisują się w tę samą pojęciowość, do której klasyfikowane są arbitralności edukacyjnej antropologii. Jednocześnie etyczny sposób bycia staje się najbardziej adekwatny: pytanie o dobro jest w nim pierwszym kryterium racjonalności. Świadomość aksjologiczna stanowi konieczność sensownego ustosunkowania się wobec tak pojętej rzeczywistości życia. Sama w sobie – jako zaprzeczenie bezwiedności – zakłada poczucie etycznego sprawstwa, podmiotowości. Wydaje się, że tylko człowiek świadomy własnej aksjologii, przekonany o możności aktywnego partycypowania w świecie zobowiązań, negujący ponowoczesną inercję, przedkładający twórczą zmianę nad powodowaną marazmem indolencję – powinien być parenetycznym wzorem edukacji.
