摘要：18. yüzyıldan sonra gerek Anadolu ve gerekse Rumeli’nin muhtelif yerlerinde bulundukları bölgelerde hükümet tarafından gönderilen idarecilere tahakküm ederek hükümet ile bölge halkı arasında vasıta görevini üstlenen ve sosyal bir zümreyi temsil eden ayanlar, bir yandan voyvodalık, mütesellimlik, muhassıllık, hatta valilik gibi mühim görevleri uhdelerine almak suretiyle vilayetin siyasi hakimiyetinde önemli bir rol üstlenirken diğer yandan mültezim, çiftlik sahibi ve vakıf kuruculuğu gibi sıfatlarıyla da bölgelerinde sosyal ve ekonomik nüfuz kazanmışlardır. Bu cümleden olarak pek çok bölgede olduğu gibi Karahisar-ı Sahib’de de nüfuz ve servet sahibi bazı ayanlar, yönetimde son derece etkili olmuşlardır. Bu çalışmada Karahisar-ı Sahib sancağında uzun süreler ayanlık yapmış yerli hanedandan birisi olan Turunçzâdelerden Dede Mustafa Bey’in faaliyetleri ve ölümünden sonra tanzim edilen terekesindeki mal varlığı tasnif edilerek incelenmeye çalışılmıştır. Aynı zamanda mezkur sancağın müteaddit defalar mütesellimliğini de yapmış olan Turunçzâde Dede Mustafa Bey, babası gibi halka zulüm ettiği ve kanunsuz vergi tahsilatında bulunduğu iddialarıyla şikayet edilmesi üzerine Karahisar-ı Sahib valisi Sert Mahmut Paşa tarafından 28 Mart 1816 tarihinde idam edilerek başı İstanbul’a gönderilmiştir. 120.495 kuruşa bâliğ olmasına rağmen borcunu bile karşılayamayan muhallefâtı, devlet tarafından müsadere edilmiştir. Bu çalışmanın temel kaynağını Afyonkarahisar Şer’iyye Sicilleri içerisinde 560 numaralı Sicil defterinde 123 belge numarası ile kayıtlı olan Turunçzâde Dede Mustafa Bey’e ait tereke kaydı oluşturmaktadır. İdamından bir müddet sonra tanzim edilen tereke kaydı, Mustafa Bey’in menkul ve gayr-ı menkul malları, evinde mevcut eşyaları, zimmetindeki paraları, akar, hububat ve hayvanları, cariyeleri vs.’den oluşan servetini ihtiva etmektedir. Çalışmada bu veriler dikkate alınarak özelde mezkur ayanın muhallefâtının tespiti ve değerlendirilmesi yapılırken aynı zamanda ayanların taşradaki hayatlarına dair bazı ipuçları da verilmeye çalışılacaktır.
关键词：Dede Mustafa Bey; Karahisar-ı Sahib; Ayan; Muhallefât; Tereke.
